Cultuur Noordrand stimuleert culturele samenwerking tussen 13 gemeenten in de Brusselse Noordrand
Hoe geef je vorm aan het lokale en bovenlokale culturele veld? Hoe stimuleer je tot het maken en beleven van cultuur? En wat voor rol speel je dan? Intergemeentelijke samenwerkingsverbanden rond cultuur konden in het najaar van 2019 een aanvraag indienen bij de Vlaamse overheid. Voor werkingssubsidies voor een regierol. Cultuur Noordrand kreeg een subsidie voor de komende 6 jaar.
Tekst / Jiska Agten
‘Een intergemeentelijke samenwerking bestaat dankzij de partners, zij zijn het fundament’
“13 gemeenten uit de Brusselse Noordrand slaan de handen in elkaar voor een meer dynamisch en efficiënter cultuurbeleid”, meldt de krantenkop in februari 2020. Vanaf juni 2020 neemt Jo Sollie die opdracht in handen als coördinator van Cultuur Noordrand en ze gaat meteen van start met een kennismakingsronde: “Door te luisteren naar de verhalen in iedere gemeente, is er veel goodwill gecreëerd aan beide kanten.”
Cultuur Noordrand maakt kennis
Als Jo na een half jaar terugblikt, blijkt die kennismakingsronde een belangrijk eerste stap: “Voor mij was het heel belangrijk dat iedereen samen aan tafel zat. Ik wilde niet nu eens met iemand van de bib een babbeltje doen en dan eens met iemand van een cultuurcentrum. En ik ben blij dat ik dat deed. Het is een belangrijk vertrekpunt: kennismaken met het veld. Want intergemeentelijk samenwerken bestaat dankzij de partners, zij zijn het fundament.”
Was er meteen enthousiasme aan tafel of merkte je toch ook wat aarzeling?
Jo: “In het begin was er bij sommigen wat weerstand: bovenlokaal samenwerken, brengt dat geen extra werklast met zich mee? Door aan de basis iedereen bij elkaar te zetten, mijn verhaal te vertellen en vooral ook te luisteren naar de verhalen in iedere gemeente, is er veel goodwill gecreëerd aan beide kanten. Ik ben er echt van verschoten hoeveel gedrevenheid en enthousiasme er was, ook in de kleinere gemeenten. Het is mooi dat sommigen het ook zien als een nieuwe uitdaging binnen hun eigen job. Natuurlijk hebben we nu nog maar kleine eerste stapjes gezet. Op termijn hoop ik dat de verschillende partners onze gemeenschappelijke uitdagingen ook meenemen naar hun eigen werking. Als we dat kunnen realiseren, dan zijn we heel goed bezig.”
Verbindende kracht
Wat zijn die gemeenschappelijke uitdagingen?
Jo: “We hebben een leidraad opgesteld, een cultuurnota met daarin 5 uitdagingen, waarop we inzetten als regio:
- Inzetten op de meerwaarde van cultuur voor kinderen en jongeren.
- Drempels voor cultuurparticipatie verlagen voor mensen in armoede, éénoudergezinnen, ouderen …
- Inspelen op het internationale en superdiverse karakter van onze regio.
- Een kwalitatief en gevarieerd cultuuraanbod voor iedereen.
Er zijn in de Noordrand best veel cultuur- en gemeenschapscentra en iedereen wil een groot publiek aantrekken, soms ten koste van het aanbod. Niet elke gemeente zet in op én dans én literatuur én poëzie of urban culture. We moeten onze krachten bundelen zodat een gevarieerd aanbod een plek krijgt in onze regio.
- De verbindende kracht van erfgoed uitspelen.
In onze regio is er wel veel erfgoed, maar geen overkoepelend netwerk. Hier liggen nog veel kansen. Vanuit cultuur kunnen we alvast waardevolle linken leggen.
Door te luisteren naar de
verhalen in iedere gemeente, is er veel goodwill gecreëerd aan beide kanten.
“Verschillen zijn niet altijd een drempel, soms dagen ze je uit om je eigen manier van organiseren in vraag te stellen.”
De gemeenschappelijke belangen zijn duidelijk, maar met 13 gemeenten aan tafel lijkt het logisch dat er ook individuele belangen opduiken?
Jo: “Dat valt eigenlijk wel mee. Als je bij een struikelpunt komt, is het belangrijk om te bekijken of een aanpassing de kwaliteit of de ziel van je project naar beneden haalt. Als dat niet zo is, kan je perfect rekening houden met de lokale gevoeligheden. Verschillen zijn dus zeker niet altijd een drempel, soms dagen ze je uit om je eigen manier van organiseren in vraag te stellen.”
Hoe vertalen jullie de 5 gemeenschappelijke uitdagingen naar concrete projecten?
Jo: “Aan elke uitdaging is een werkgroep gekoppeld met daarin niet alleen mensen van culturele organisaties. We vroegen aan de gemeenten wie volgens hen expertise heeft binnen elke uitdaging én gelooft in de meerwaarde van cultuur. Dus nu zitten er in de werkgroep rond ‘drempels wegwerken’ mensen met een achtergrond in welzijn en integratie. Voor erfgoed zitten er dan mensen in van een museum, van een heemkundige kring. Het geeft veel energie als je ziet hoeveel ideeën en linken er spontaan ontstaan als je mensen samenbrengt in een werkgroep. Dat is de mooiste bevestiging: de cultuurnota die op papier staat, komt tot leven.”
Logische linken
Ideeën zijn er duidelijk genoeg, wie bepaalt welke projecten ook gerealiseerd worden?
Jo: “Een adviesgroep bepaalt voor welke projecten we onze middelen prioritair inzetten. De projectgroepen zorgen voor een concrete realisatie. Het is niet de bedoeling dat zo’n project veel extra werk meebrengt. Mensen vullen het in vanuit hun bestaande jobinhoud. Misschien hadden ze al gelijkaardige plannen en kunnen ze het nu samen realiseren. Ik wil heel goed bewaken dat we mensen niet te veel opzadelen met extra vergaderingen en extra workload.”
Wat is jullie rol als intergemeentelijke samenwerking?
Jo: “We zijn maar met 2, bij Cultuur Noordrand: een collega die halftijds werkt en ikzelf. Zelf projecten opzetten is dus onmogelijk. Onze rol is kijken waar de opportuniteiten liggen. Vaak liggen er al logische linken die we concreet maken door de juiste mensen bij elkaar te brengen. Verder delen we ook inspirerende voorbeelden, uit Vlaanderen en ook uit het buitenland. En we geven advies, bijvoorbeeld hoe je een projectdossier indient, hoe je zorgt dat je begroting in orde is als er zoveel partners betrokken zijn. Vanuit mijn eigen ervaring bied ik daarin ondersteuning zodat de partners er bij een volgend project zelf mee aan de slag kunnen.”
“Daarnaast zijn er een aantal grote lijnen die ik bewaak. Zoals het ‘bovenlokaal’ en ’transversaal’ denken. Dat moet nog groeien. Het is een decretale opdracht. Daarnaast staan ook onze 5 uitdagingen centraal. En ook: is veel expertise in het professionele kunstenveld, laat ons daar gebruik van maken.”
Onze rol is kijken waar de opportuniteiten liggen.
Jo: “We zijn natuurlijk nog maar een half jaar bezig, dus het is wat snel om van geslaagde projecten te spreken. We proberen om opportuniteiten die we snel kunnen realiseren meteen aan te pakken. Dat zijn projecten waar de kiemen van samenwerken al aanwezig waren, die we nu concreet maken. Er is het scholenproject Spa Bruis + dat heel waardevol is, maar zich nu beperkt tot 6 gemeenten. De projectgroep heeft het idee herdacht zodat het een format wordt waar op termijn alle 13 gemeenten – met of zonder cultuurcentrum – aan kunnen participeren als ze dat willen.”
Dat is nog evenwichtsoefening: continuïteit en toch ruimte voor vernieuwing.
Wat heb je geleerd?
Jo: “We zijn echt van nul begonnen, dus we hebben de organisatie nog moeten uitbouwen: verzekeringen op punt stellen, een boekhouder zoeken, daar steek je ook energie in.”
“Er bestaan al veel goede projecten, die vroeger provinciale subsidies kregen. Die willen we niet laten uitdoven. Ze moeten kunnen groeien binnen de nieuwe uitdagingen. En tegelijk willen we ruimte voor nieuwe initiatieven. Want uit de projectgroepen kwamen verschillende fantastische ideeën. Dat is nog een evenwichtsoefening: continuïteit en toch ruimte voor vernieuwing. Net dat vind ik super boeiend, het geeft me veel energie. Ik neem mijn expertise uit mijn vorige job mee, én ik leer zoveel nieuwe mensen en methodieken kennen.”
Welke uitdagingen zie je voor de toekomst?
Jo: “We zijn met 13 zeer verschillende gemeenten, dat is niet weinig. En we missen een duidelijke identiteit. Wat verbindt ons eigenlijk in die Noordrand? Naar Nederlands model wil ik graag op zoek gaan naar een culturele identiteit voor onze regio. We zijn ondertussen hiervoor trouwens een traject gestart. Ik geloof sterk in een aantal troeven voor onze regio waarmee we een stuk identiteit en verbondenheid creëren.”
Jij en je collega’s moeten er zelf goesting in hebben, die interne drive vanuit je organisatie moet er zijn.
GE/LEERD
De bovenlokale realisaties, gelinkt aan onze culturele en maatschappelijke uitdagingen, zullen pas in de toekomst zichtbaar zijn. We zullen mensen samenbrengen, projecten uitwerken. En we zullen naar middelen moeten zoeken. Toch is het ook belangrijk dat we op korte termijn al iets realiseren. Die korte én lange termijn in de gaten houden, dat is een evenwichtsoefening.
GE/LUKT
Noordrand leest
- Noordrand leest mikt op de uitbouw van een leescommunity en een literair festival, waar we de bibliotheken bij betrekken, andere culturele partners en bijvoorbeeld ook Groep Intro.
- We dienden in het najaar subsidiedossiers in om dit project te kunnen realiseren.
- Het is belangrijk dat iedere gemeente meetelt in het ontwikkelen van deze projecten, ook als ze klein zijn en geen eigen cultuurcentrum hebben. Ze kunnen toch meestappen in een projectgroep. Of als ze daar geen tijd voor hebben het format overnemen in hun eigen gemeente.”
Het is belangrijk dat iedere gemeente meetelt in het ontwikkelen van deze projecten, ook als ze klein zijn en geen eigen cultuurcentrum hebben.
Cultuur volgens Jo
Ik zie cultuur heel breed. Dat kunnen zowel de verschillende kunstdisciplines zijn, als ook het culinaire of de natuur. Persoonlijk houd ik van mooie dingen en een scherpe inhoud. Bij de realisatie van projecten vind ik het belangrijk dat er aandacht is voor kwaliteit. Daarmee bedoel ik niet alleen het eindresultaat, maar ook het traject dat je aflegt.
Voor de koorprojecten ‘Stadsschilderingen’ en ‘Randschilderingen’ werkte ik samen met Stijn Kolacny van Scala. Hij werkte met de amateurkoren rond dezelfde technieken die hij ook op Scala toepast. Hij deed dit met overgave en enthousiasme. Het was leerrijk en gaf veel voldoening bij iedereen. Vanuit cultuur mensen samenbrengen, dat is voor mij ook de schoonheid van cultuur.
Cultuur Noordrand bestaat uit:
- Asse
- Grimbergen
- Kampenhout
- Kapelle-op-den-Bos
- Londerzeel
- Machelen
- Meise
- Merchtem
- Opwijk
- Steenokkerzeel
- Vilvoorde
- Wemmel
- Zaventem
- Vzw De Rand
Dit interview werd afgenomen in december 2020.
Jo Sollie
Jo Sollie is sinds juni 2020 coördinator van intergemeentelijke samenwerking Cultuur Noordrand.
Van 2005 tot mei 2020 was Jo cultuurfunctionaris en stafmedewerker bij CC Strombeek in Grimbergen. Binnen deze rol was ze coördinator van verschillende bovenlokale cultuurprojecten rond muziek.
Van 2003 tot 2005 deed Jo de zakelijke leiding van muziektheater Pantalone. En van 1997 tot 2003 bij het Prometheus Ensemble.
“Vanuit cultuur mensen samenbrengen, dat is voor mij ook de schoonheid van cultuur.”
