Foto © Ben Nienhuis

Idee

Severinus en Kunstloc Brabant wilden kunst en cultuur toegankelijker maken voor mensen met een meervoudige handicap. Ze vroegen zich luidop af: is ons vrijetijdsaanbod nog wel passend voor de doelgroep? Er is weinig aanbod voor deze groep en de meesten kunnen ook zelf niet instaan voor hun eigen vrije tijd. Sjaak en Rosé kregen de vraag om eerst een onderzoek te doen en vervolgens een aanpak uit te werken.

Bij hun onderzoek in 2019 vertrokken ze vanuit het perspectief van het personeel van Severinus. Sjaak en Rosé: “We hebben al vaker onderzoek gedaan voor zorgorganisaties en hun cliënteel, we vonden het nu wel fijn om dit te doen voor het personeel. Als je hen meeneemt in een traject, doe je uiteindelijk ook iets voor de cliënt zelf.”

Een intensief traject waarvoor ze enerzijds met zowel bewoners als medewerkers in gesprek gingen, over vrije tijd en werk. Anderzijds observeerden ze ook, als vlieg op de muur, de manier van werken. Zo zagen ze de kleine dingen die de zorgorganisatie niet altijd zelf ziet. Zo kregen ze de poetsploeg en de poetskar in het vizier en allerlei mogelijkheden om daar tactiel mee aan de slag te gaan. “Alle dingen die je dagelijks gebruikt in zo’n woning kan je op een andere manier gebruiken. Dat kost op zich niet meer tijd. Je transformeert dagelijkse zorg naar culturele activiteiten. Zo wordt je werk leuker en beleeft de bewoner meer plezier.”

Vrije tijd en creativiteit dus niet als een een apart hoofdstuk, maar als integraal onderdeel van de dagelijkse praktijk in de voorziening. Een cliënt vond het bijvoorbeeld heel plezant om te kijken naar het rustig opvouwen van de was, daar is dan een extra activiteit van gemaakt. Op die manier wordt het gemakkelijker om vrije tijd te laten aansluiten bij het drukke schema van het personeel.

Partners

Sjaak en Rosé: “We wilden meerdere kunstenaars betrekken bij dit project, omdat je dan ook met meer disciplines iets kan doen. Zo werken we samen met Feiko Beckers, een kunstenaar die vooral werkt met mislukking en falen. Sommige bewoners vinden het wel grappig als er een kopje koffie omvalt, dat is dan bijna slapstick. Terwijl mensen in de zorg vooral bezig zijn om fouten te voorkomen. Feiko doet daar iets mee: laat het maar gebeuren, laat het maar misgaan. De kunstenaars gaan op avontuur met iedereen, dat moet je dan wel durven als zorgorganisatie, als begeleider, als cliënt.”

Verrassend

Vermomd als glazenwasser ging ontwerper Manon van Hoeckel aan de slag met bewoners en begeleiders van twee woningen van Severinus. Hoe kan glazenwassen een culturele activiteit worden? Door een interactief spel te spelen met gekleurd sop en sop waarin getekend kan worden. Ook een plumeau is niet zomaar een plumeau in de Kleinkijkacademie. In de wereld van kunstenares Cathalijne Smulders is de plumeau ook zeer geschikt om de hand van een bewoner te strelen, een zacht contact te creëren. Ook begeleiders leerde ze met voelsessies met gesloten ogen en spullen uit de slaapkamer hun omgeving opnieuw ontdekken.

Grensverleggend

In 2022 wonnen Sjaak Langenberg en Rosé de Beer met dit project de Dutch Design Award 2022 Publieksprijs. De vakjury: “Met de Kleinkijkacademie zijn de ontwerpers erin geslaagd een diepgaande, maar luchtige manier te vinden om zorgtaken te verlichten. Sjaak Langenberg & Rosé de Beer maken het onzichtbare tastbaar. De betrokken ontwerpers en kunstenaars laten daarmee echt iets achter wat relevant is voor zowel de bewoners als de begeleiders. Het schijnbaar eenvoudige karakter van de middelen en werkvormen hebben grote impact. Hiermee geven ze een heel concrete en tegelijkertijd speelse visie op een zwaar thema.”