Het gouden randje bij rouw

Heel wat mensen maken verlies mee in hun leven.

Ze verliezen op een bepaald moment iemand die ze graag zien. Of hun gezondheid.

En velen van hen hebben het gevoel dat ze daar dan niet deftig over kunnen praten. Of dat ze stoten op veel onbegrip.

Daarom is er Lost & Co, een vzw opgericht door Kathleen Roskams. “Wat wij vooral doen, is mensen met verlieservaringen ondersteunen. Maar we maken rouw en verlies ook ‘normaler’. We zorgen ervoor dat het op een laagdrempelige manier zichtbaar en bespreekbaar wordt in onze samenleving.”

Kathleen: “Ik ben er nu nóg meer overtuigd dat wij in onze maatschappij lang genoeg aandacht moeten hebben voor mensen die rouw en verlies meemaken. Dat het niet stopt na de behandeling, of enkele maanden na een uitvaart.”

Elsie Hermans werkt als vrijwilliger bij de vzw. “Enkele maanden nadat ik na 28 weken zwangerschap mijn dochtertje Mille was verloren, kwam ik Lost & Co tegen in een troostwinkeltje op Boulevard Gommaar, een straattheaterfestival in Lier. Ik leerde hun werking kennen en na enkele babbels met Kathleen besloot ik er vrijwilliger te worden.” 

“Dat was voor mij een puzzelstukje dat op zijn plek viel. Dat had ik op dat moment nodig. Rouwen is loslaten, maar ook bijhouden. Ik had nog niet gevonden hoe ik dat ging doen, Mille verweven in mijn leven. Door vrijwilligerswerk bij Lost & Co hou ik haar dichtbij en help ik mensen met een gelijkaardig verlies.”

Officieel is Elsie een compagnon, wat betekent dat ze mensen een luisterend oor biedt. Daarnaast zijn er bij de vzw graag-gedaan-ers: vrijwilligers die iets wat ze goed kunnen, delen met wie er bij Lost & Co komt aankloppen. Elsie: “Voor mij zit de meerwaarde van Lost & Co er vooral in dat je te maken krijgt met ervaringsdeskundigen. Vrijwilligers die echt begrijpen wat verlies is en wat je doormaakt.” 

Kathleen: “Ik zeg vaak dat wij met Lost & Co verlies een gouden randje geven. Dat is gebaseerd op Kintsugi, Japans voor ‘gouden herstelling’. Wanneer een vaas kapot valt, gooien Japanners de scherven niet zomaar weg. Ze worden aan elkaar gelijmd met goud. De barsten, breuken en onvolkomenheden worden benadrukt, in plaats van weggestopt. 

“Lost & Co doet hetzelfde met verhalen van mensen. We tonen de barsten én de kracht van verhalen. Ze mogen gezien worden.”

Zorg in onze maatschappij?

Kathleen: “De zorg is momenteel sterk geprofessionaliseerd en geïnstitutionaliseerd. Maar voor mij mag er sterker ingezet worden op de informele zorg voor elkaar. Zeker bij thema’s die taboe zijn of die onwennig zijn.”

“Er is nog veel werk om mensen meer verlieskundig te maken. Dat woord associeer ik met wiskunde, wat we allemaal krijgen vanaf het eerste leerjaar. Maar verlieskunde krijgen we niet op school, terwijl iedereen dat ooit wel eens meemaakt. Het zou logisch zijn om daar van jongs af aan over bij te leren.”

Kathleen: “De laatste 5 jaar zijn er een heleboel mooie projecten ontstaan waar welzijn en cultuur de handen ineen slaan. Zoals postkantoor 00/00/00. Dat is een postbus voor brieven naar overleden mensen. Er zijn dan kunstenaars die daar een postzegel of kunstwerk bij maken en dat dan terugsturen. Da’s prachtig.”

Elsie: “Een project dat veel voor mij betekent, is ‘Verre van weg’. Dat is een concertreeks met het thema afscheid als rode draad. De voorstelling wordt telkens voorafgegaan door een documentaire met getuigenissen van mensen, waaronder die van mijn man en ik.”

Kathleen: “We werkten ook samen met Barbara Raes van Beyond the Spoken voor ‘Zondagskind’. Daarbij werden kinderen en ouders die verlies meemaakten, uitgenodigd om vroeg in de ochtend vanop een boot te zingen voor de zon en uit dit ritueel kracht te halen. Dat is een krachtig beeld: de zon die elke dag opkomt, wat er ook gebeurt.”

Elsie: “Voor mij kan cultuur welzijn echt wel versterken. Het is een manier om het rouwproces mee in een vorm te gieten. Om die schoonheid van verlies zichtbaar te maken. De expertise van de culturele sector zit erin dat ze de verhalen van mensen mooi in beeld kan brengen. Zo heb ik dat ook ervaren met ‘Verre van weg’ (zie hierboven, red.). Dat was zo’n warme voorstelling. Daarnaast kan cultuur ook helpen om moeilijke thema’s zichtbaarder te maken.”

Kathleen: “Wat de welzijnssector doet, is luisteren naar unieke verhalen en naar de nuances ervan. Terwijl cultuur verhalen in een breder perspectief plaatst en met elkaar verbindt. Cultuur kan ons tonen dat verlies iets van het leven is. Dat iedereen er dingen in herkent en het in kleinere of grotere mate meemaakt.”

Elsie: “Dankzij die culturele samenwerkingen stoot ik nu ook op meer begrip in mijn omgeving. Collega’s en vrienden die kwamen kijken naar ‘Verre van weg’, zeiden achteraf: “Elsie, ik snap nu pas wat jij en je man hebben meegemaakt”. Allemaal omdat het thema in een documentaire was gegoten.”

Kathleen: “Kwaliteitsvol vrijwilligerswerk is een van onze stokpaardjes. De kracht van onze vrijwilligerswerking is dat we mensen de kans geven om iets te doen op hun maat. Elsie is bijvoorbeeld graag ambassadeur en werkt mee aan evenementen, en is ook graag compagnon. Iemand anders is dan weer goed in massages geven. Of dat nu een kleine bijdrage is of je net een topvrijwilliger bent, maakt niet uit.”