Het Mechelse Cultuurcafé, een plek voor gesprek en artistieke prikkels

Elke laatste vrijdag van de maand stelt ARSENAAL/LAZARUS zijn café open om samen met mensen die geen of moeilijk toegang vinden tot de wereld van kunst, cultuur en vrije tijd te zoeken, naar dat wat hen bindt. Cultuurcafé is een traject met verschillende Mechelse sociale en culturele partners.

Tijdens het Cultuurcafé onderzoeken ze samen wat ze voor elkaar kunnen betekenen, door te luisteren, te delen en door kleine artistieke prikkels uit te proberen. Zo gingen ze samen naar een film in Cinema Lumière. En zo staat ook ‘Normalizers’ op het programma, een theatervoorstelling van Abattoir Fermé en Sjarabang, een creatief atelier uit Mechelen dat zich inzet voor kunst- en cultuurparticipatie voor mensen met een verstandelijke of meervoudige beperking. Het Cultuurcafé is een toegankelijke plek waar alle partners en liefhebbers van de Mechelse cultuurwereld welkom zijn.

Er vonden al 3 geslaagde Cultuurcafés plaats, met inspirerende gastsprekers en experten en tal van luisteraars en actieve deelnemers, al dan niet gekoppeld aan een voorstelling of activiteit. Het Cultuurcafé behoort niemand toe, is van iedereen. Elke partner of deelnemer geeft mee vorm aan de inhoud ervan. 

• 40 culturele partners uit het Mechelse namen deel het eerste Cultuurcafé.
• Er vonden,  tot nu toe, 3 Cultuurcafés plaats.
• Er nemen telkens zo’n 30 à 40 mensen deel aan een Cultuurcafé.

Waarschijnlijk weet je wel wat de mogelijke drempels zijn voor bepaalde publieken. Je las erover, of hoorde het op een studiedag. Maar vaak blijft dat een abstract lijstje. Dus, ga in gesprek, luister naar het verhaal van anderen. Zo worden die drempels écht en concreet. En doe er vervolgens ook iets mee.

Leer elkaars wereld kennen. Ook die welzijnspartner weet niet altijd hoe theater werkt. En zoek naar iemand met wie het persoonlijk klikt. Ontwikkel een professionele vriendschap.

Vzw De Keeting, een Mechelse vereniging waar armen het woord nemen, heeft een werking rond cultuur- en vrijetijdsparticipatie. In 2021 startten ze gesprekstafels op over participatie, over drempels om deel te nemen aan kunst en cultuur. De organisatie kreeg projectsubsidies van stad Mechelen, en stapte naar ARSENAAL/LAZARUS voor een samenwerking. Ze betrokken ook De Lage Drempel, Zwemmen in Brak Water vzw van Pier De Kock en J@M vzw. Met de hulp van Demos en een ervaren gespreksbegeleider, structureerden ze de gesprekken en vatten ze de conclusies samen. Uit die gesprekken ontstond het idee voor Cultuurcafé.

Cultuurcafé kreeg een aantal kenmerken mee: 

• Cultuurcafé heeft geen eigenaar.
• Cultuurcafé vindt elke laatste vrijdag van de maand plaats, tussen 16.00 u en 19.00 u., telkens op dezelfde plek. Wat heel wat drempels zou wegnemen, aldus De Keeting.
• Er is een host aanwezig. 
• Er is een culturele prikkel.

Maar ondertussen blijkt dat die uren het Cultuurcafé wat vastzetten, en andere culturele spelers tegenhoudt om er invulling aan te geven.

Het startconcencept van Cultuurcafé kan met andere woorden nog alle kanten uit. Het is een concept dat evolueert, en waar de verschillende culturele spelers en welzijnsactoren uit Mechelen vorm aan kunnen geven.

“We wilden meteen ook uit dat werkgroepje breken, en dus uit onze ‘beperkende’ denkkaders. Elke andere stem, kan het Cultuurcafé op een andere manier vorm geven. Bij ARSENAAL/LAZARUS vertrekken we vanuit theater. Maar cultuur is zoveel meer dan theater”, licht publiekswerver Lina toe.

‘In gesprek gaan’ bleek wel de kern van wat ze wilden doen, en dat blijft ook de kern van het concept van het Cultuurcafé:

“We kwamen al snel tot het inzicht dat niet alleen de organisaties zelf met elkaar moeten praten. Maar dat we vooral onze doelpublieken met ons en met elkaar moeten laten praten”, zo vertelt Lina. 

Je verwacht dat mensen uit de welzijnssector tot bij jou komen. Zorg er ook voor dat jij tot bij hen gaat. Ga naar de opendeur van die welzijnsactor, of naar het wijkfeest.

ARSENAAL/LAZARUS, De Keeting, De Lage Drempel, Zwemmen in Brak Water vzw en J@M vzw gaven het startschot voor het eerste Cultuurcafé. Ze spraken ook alle Mechelse culturele spelers en welzijnsactoren aan om Cultuurcafé mee vorm te geven. 

Bibliotheek Het Predikheren toonde al interesse om een Cultuurcafé te organiseren rond kinderen en ze gingen langs bij kunstencentrum nona, waar de nieuwe voorstelling van Abattoir Fermé en Sjarabang speelt.

Cultuurcafé is een uitnodiging aan alle culturele en welzijnspartners uit Mechelen om het Cultuurcafé in te vullen en te doen groeien.

“Wederkerigheid werkt. Het is niet: wij bieden aan en jullie komen kijken. Het is wél: in gesprek gaan en leren van elkaar. Je leert op een andere manier kijken, wordt geconfronteerd met je vooronderstellingen, die vaak niet kloppen”, aldus Lina.

Theatermaker Ivan Vrambout werkt bijvoorbeeld met mensen met autisme. Zij leerden de culturele spelers dat er heel wat onzichtbare drempels zijn, als je naar theater gaat. Zo kan het belangrijk zijn om te weten hoe lang een voorstelling duurt. Een voorstelling van twee uur, kan té intens zijn, voor iemand met autisme. Of, voor sommigen is het belangrijk om te weten of ze tijdens een voorstelling ook naar buiten kunnen.

“Dat zijn vragen die makkelijk op te lossen zijn, maar je staan er niet altijd zelf bij stil”, legt Lina uit, “We hebben gesprekken over hoe theater werkt. Over hoe een theaterhuis programmeert: dat we vooraf het seizoen in elkaar steken, en dat je er niet zomaar last minute een voorstelling kan bijzetten.”

“Soms gaat het om het aanpassen van kleine dingen. Soms daagt het ons uit om onze visie aan te passen, om structureel dingen te wijzigen. Hopelijk kunnen we onze visie injecteren met al die inzichten, om uiteindelijk op een andere manier theater te faciliteren”, aldus Lina. 

ARSENAAL/LAZARUS botst, zoals vele culturele organisaties op zijn grenzen.

Lina: “Het ontbreekt ons soms aan tijd, en aan personeel om ons anders te organiseren, of om blijvend te luisteren naar die 35 mensen in armoede die nu naar ons Cultuurcafé komen. Maar eigenlijk gaat het om keuzes maken, om er een prioriteit van te maken om hier wél mee bezig te zijn. Het moet top of mind zitten, en finaal ook deel uitmaken van het DNA van je organisatie.”

Sinds 2017 is LAZARUS huisgezelschap van ARSENAAL/LAZARUS in Mechelen waar het, samen met Willy Thomas, het artistieke beleid bepaalt. LAZARUS zijn Günther Lesage, Joris Van den Brande, Pieter Genard, Ryszard Turbiasz en Koen De Graeve.