Historiek en ontstaan van het Regiodecreet
2012 - Vereenvoudigen van intermediaire structuren
De Vlaamse Regering wil een vereenvoudiging van de intermediaire structuren. Dit zijn tussenniveaus tussen het Vlaamse en lokale beleidsniveaus, bijvoorbeeld dus regio’s, provincies, intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, …
In 2012 laat Geert Bourgeois, toenmalig Vlaams minister voor Binnenlands Bestuur, een regioscreening uitvoeren. Uit het rapport blijkt dat er meer dan 2000 intergemeentelijke samenwerkingsverbanden bestaan in Vlaanderen en dat hun aantal blijft stijgen.
Check het rapport Regioscreening van Geert Bourgeois
Die samenwerkingsverbanden ontstonden van onderuit, maar ook in opdracht van de Vlaamse en federale regering. Met als gevolg dat intergemeentelijke samenwerkingsverbanden en gemeenten in meerdere samenwerkingen zitten. En verschillende thema’s met telkens andere gemeenten, andere structuren en mandaten worden opgenomen. Niet evident voor lokale besturen om zo impact te hebben.
In 2021 maakte IDEA Consult in opdracht van OP/TIL een overzicht van interessante samenwerkingsverbanden en hun opdrachten, ook in andere sectoren. Dit is slechts een greep uit het aanbod van intergemeentelijke samenwerkingsverbanden, maar geeft wel een goed beeld van de diversiteit aan vormen, functies en samenstelling.
Duik in het diverse landschap van samenwerkingsverbanden
De Regioscreening is een complexe oefening en krijgt geen verdere prioriteit binnen deze Regering. Het is de volgende Vlaamse Regering, die van 2019-2024, die het dossier opnieuw oppikt.
2018 - Meer bevoegdheden voor lokale besturen
De Vlaamse Regering wil Vlaanderen en haar bestuurslagen efficiënter en bestuurskrachtiger maken. Het doet dit door lokale besturen meer bevoegdheden te geven en die van de provinciebesturen te beperken tot grondgebonden materies. Zo krijgen lokale besturen en de Vlaamse Overheid nieuwe sleuteltaken en verantwoordelijkheden binnen verschillende beleidsdomeinen.
Voor het beleidsdomein Cultuur betekent dit concreet dat er nog maximaal twee bestuursniveau zijn. Sinds 2019 vallen de provincies hier buiten omdat ze geen persoonsgebonden bevoegdheden - denk aan cultuur, sport, jeugd en welzijn - mogen opnemen. Bovendien zijn de sectorale middelen voor cultuur, jeugd en sport sinds 2018 ingekanteld in het Gemeentefonds. Wat kadert in de evolutie om lokale besturen meer autonomie te geven.
2020 - De eerste aanzet tot regiovorming
De Vlaamse Regering van 2019-2024 wil een grotere samenhang in de intermediaire structuren en stimuleert regionale samenwerking. Regiovorming moet de verrommeling tegengaan en leiden tot minder mandaten. Het moet ook draagvlak krijgen bij lokale besturen met de burgemeesters als spilfiguren.
In de kadernota van 9 oktober 2020 van de Vlaamse Regering lees je de visie op regiovorming en vind je een kaart met aanzet tot afbakening van 13 referentieregio’s.
Bart Somers, toenmalig minister van Binnenlands Bestuur, motiveert regiovorming.
Verdere regioafbakening via dialoog
Vanuit de aanzet met 13 referentieregio’s gaat de Vlaamse Overheid het gesprek aan met de lokale besturen. De gouverneurs faciliteren de lokale gesprekken over regioafbakening en formuleerden een advies op basis van de bestaande fora op bovenlokaal niveau en input van de lokale besturen. Ook de ministers van de Vlaamse sectorale domeinen stelden een advies op.
Tom Nulens, projectleider regiovorming, vertelt over de aanpak.
Ook de lokale besturen staan stil bij hun samenwerkingen en geven hun adviezen door aan de gouverneurs.
Het lokaal bestuur van Wetteren legt verschillende zaken in de weegschaal. Schepen Robbe de Wilde vertelt welke.
2021 - Van 13 naar 15 referentieregio’s
Op basis van de input van de gouverneurs en de vakministers keurt de Vlaamse Regering op 12 maart 2021 een nieuwe kadernota goed.
Voor 4 van de 5 provincies zijn de referentieregio’s afgebakend. Limburg liep een vervolgtraject, waarbij de Vlaamse Regering op 4 februari 2022 besliste dat de 42 gemeenten van de provincie Limburg één referentieregio vormen, met drie subregio’s. Deze subregio’s kunnen voor bepaalde beleidsdomeinen toch gebruikt worden om kleinere afbakeningen te maken. Voor cultuur hanteert de Vlaamse overheid de subregio’s niet.
Het resultaat is dat Vlaanderen uiteindelijk verdeeld is in 15 referentieregio’s.
Deze principes zijn verder uitgeschreven in het Regiodecreet, goedgekeurd op 3 februari 2023.
Het geldt als bindend kader voor alle nieuwe structurele samenwerkingen tussen gemeenten in Vlaanderen. Maar ook de Vlaamse overheid volgt haar eigen referentieregio’s.
Tom Nulens, projectleider regiovorming, vertelt over de aanpak. En Bart Somers, toenmalig minister van Binnenlands Bestuur, over de visie hierachter.