Nieuwsgierige bewoners en een lokaal bedrijf blazen stof van het textielverleden

De Meetjeslandse gemeente Waarschoot was in de 17e eeuw een bloeiend textieldorp. Met zelfs een eigen ‘waerschootstof’. Julie D’Aubioul, inwoner van Waarschoot, én nieuwsgierige architecte onderzocht de geschiedenis van het textielbedrijf SAW in het dorp. Zij inspireerde een groep vrijwilligers tot een projectjaar vol activiteiten en belevenissen met ‘textiliens’ in de hoofdrol.

Het projectjaar in 2019 werd een succes. Met een brede variatie aan activiteiten: een expo, boek, docu, lezingen, een fiets- en wandelkaart, en een straffe ploeg vrijwilligers. De Erfgoedprijs 2020 was een terechte bekroning.

De nieuwsgierige architect in het verhaal, Julie D’Aubioul deelt samen met Thierry Van Damme, CEO bij B&T Textilia haar inzichten over de onverwachte partnerships.

Thierry: “In het verhaal van Waarschootstof plantte Julie D’Aubioul het zaadje. Ze woont in een oud fabriekspand van SAW, een textielbedrijf dat ook tot onze textielgroep hoort. Het prikkelde haar nieuwsgierigheid naar het erfgoed in ons dorp. Ze kwam onder meer op bezoek bij B&T Textilia en daar groeide het enthousiasme om het textielverleden zichtbaar te maken.”

Julie: “Ik heb misschien wel het zaadje geplant, maar dat is bijkomstig als je ziet wat voor plant eruit is gegroeid. Ik had geen band met het dorp Waarschoot. Mijn interesse groeide door in het pand te wonen. En, ik heb natuurlijk een hart voor onroerend erfgoed. Door namen terug te vinden op oude bekledingen in het gebouw waar ik woon, komt ook de menselijke kant van die geschiedenis naar boven.”

Julie: “Ik leerde mensen kennen en luisterde naar hun verhalen. Zo verwonderde ik me meer en meer over het feit dat die textielgeschiedenis nauwelijks nog bekend was, hier in het dorp. Terwijl dat zo’n grote impact heeft gehad, ook op het dagelijks leven van veel gezinnen. Alles begon met een aantal mailtjes en telefoontjes naar mensen. Ook naar Thierry, met de vraag of ze het zagen zitten om iets te doen rond die geschiedenis. Zo zijn we met een aantal vrijwilligers beginnen brainstormen.”

Thierry: “Ik wil ook niet dat al het erfgoed hier in Waarschoot verloren gaat. Dat erfgoed, die verhalen zijn de roots van ons bedrijf. De lokale verankering van B&T Textilia is belangrijk. Die vrijwilligers hebben dat met veel drive gedaan. Iedereen die meewerkte had zijn eigen connectie met het textielverleden. Het enthousiasme van de mensen die het project trokken, zorgde voor een bijzondere dynamiek.”

Julie: “De eerste brainstormsessies verliepen eerder chaotisch. Ik had nog nooit zo’n project gedaan en had alleen een abstract idee in mijn hoofd. Dus ik had ook niet de neiging om iets naar me toe te trekken. Een aantal mensen begon de leiding te nemen. Zo kregen losse ideeën meer vorm. Aan het einde van één van de brainstormsessies, was er een kantelpunt. We zaten met de groep samen en Sophie Anseeuw van IOED Meetjesland (COMEET) kwam met het plan voor een subsidiedossier. Ze somde de hele lijst op met wat we gingen doen in dat jaar. En toen moesten we beslissen: doen we dit of niet?”

Julie: “Je mag nog zoveel ideeën en ambitie hebben, op een zeker moment wordt het moeilijk als er te weinig tijd en centen zijn. Ik denk dat we allemaal een jaar lang op ons tandvlees hebben geleefd en onze hobby’s en kinderen verwaarloosd. Als éénmalige inspanning, lukt dat wel. We hebben er allemaal de vruchten van geplukt.”

“Je hebt startkapitaal nodig om praktische dingen, zoals de verzekering van de tentoonstelling of de druk van het boek te regelen. Dankzij subsidies van de provincie en van Vlaanderen hadden we 25 000 euro. Dat klinkt als een groot bedrag. Maar als je dat verspreidt over zoveel projecten, schiet er niet veel over. Er is vooral heel veel gratis werk geleverd door alle vrijwilligers.”

Thierry: “B&T Textilia is altijd zeer enthousiast over dit soort projecten, maar we zijn natuurlijk een commercieel bedrijf. Je kan daar niet ongelimiteerd middelen en mensen voor vrijmaken. Als we getouwen lenen voor een kunstproject, moeten onze stylisten en wevers zich daarmee bezighouden. En ondertussen kan je geen bestellingen opvolgen en zorgen dat er brood op de plank komt.”

Julie: “Het hele project was voor iedereen één grote sprong. Het kon voor iedereen goed of minder goed uitdraaien. Gelukkig is de balans achteraf voor iedereen positief.”

“Als je met een groep vrijwilligers werkt, is het altijd gevoelig wie met de eer gaat lopen. Ik denk dat we mooi de kerk in het midden hebben gehouden. Iedereen heeft kunnen schitteren. We hebben er allemaal bewust over gewaakt dat de eer naar de groep ging, of naar de mensen die zich het meest ingezet hadden voor een bepaald onderdeel. Het is belangrijk dat het bespreekbaar is en daarvoor zijn informele bijeenkomsten zo belangrijk: het werkt niet als je altijd rond de vergadertafel zit. Het vertrouwen groeit pas als je ook allemaal samen iets gaat drinken.”

Thierry: “Voor ons als bedrijf was dit een win-winsituatie. Aan de ene kant toonden we wat de impact van de textielindustrie was op de streek. Daarnaast lieten we zien dat we er nog staan, als bedrijf, dat de textielsector in Vlaanderen nog niet helemaal verloren is. Ook de waardering van handenarbeid, van het artisanale is een belangrijke dimensie, in de hoop dat ook jongeren inzien dat het een interessante sector is om in te werken.”

Thierry: “In Waarschoot was er veel katoen en vlas. Die hele industrie had een zeer grote impact op het lokaal leven: er werkten toch 2000 tot 3000 van de 7000 inwoners in de textiel. Voor ons is het belangrijk dat we dat verhaal kunnen vertellen. We hebben veel dingen ontdekt die we niet meer wisten, door de vele interviews met mensen die al op pensioen waren. De verhalen zitten bij de mensen. Als de mensen overlijden, zijn die verhalen ook weg.”

Julie: “Er is me een beeld bijgebleven van tijdens de expo: een ouder koppel, de man zat in een rolstoel en de echtgenote duwde hem. Je zag dat ze zoveel moeite gedaan hadden om dit mee te maken. Dat gaf mij een heel warm gevoel. Ik merkte dat ze zich gehoord en gewaardeerd voelden. Als de mensen die het beleefd en meegemaakt hebben, geïnteresseerd zijn, dan ben je bezig met wat het verhaal heeft betekend voor het dorp. Het is toch altijd een beetje afwachten of er volk gaat komen, zeker als het over erfgoed gaat. Dat vinden mensen meestal een beetje stoffig (lacht). Ik dacht niet dat de recente geschiedenis nog zo’n traumatische ervaring was (door de sluiting van de fabrieken), een sociaal drama waar mensen liever niet aan herinnerd worden. Maar ik denk dat we dat overstegen hebben, textiel heeft ook voor veel werk en welvaart gezocht.”

Thierry: “We zijn bezig met een Textiellab op te richten om een vervolg te geven aan Waarschootstof. Een levend museum met een poot in het verleden en één in de toekomst, een kenniscentrum waar ook plaats is voor duurzaamheid, een ontmoetingsplek met kunstenaars, designers, andere bedrijven en het onderwijs. We zijn al een entrepot aan het vrijmaken, werken nog aan de concrete invulling en zoeken uit hoe we dat best financieren. Voor een project op het kruispunt tussen bedrijfsleven, kunst en erfgoed is dat niet zo eenvoudig.”

Julie: “Ik hoop dat de tijdelijke tentoonstelling een soort permanente vorm kan krijgen in het dorp. Het Textiellab kan daar zeer waardevol in zijn. We zijn ook aan het pleiten met de hele groep om permanente plaats te reserveren in het dorp voor de geschiedenis. Niet als een statisch museum, maar als een ontmoetingsplaats waar je ook de jongere generatie in betrekt, met workshops, een wandeling die er start, een plek die kan leven. Er zijn gesprekken met de gemeente om die plannen vorm te geven.”