Bouwstof leidt tot nieuwe creaties, én connecties

Neem een bestaande binnen- of buitenruimte. Zet alle mensen die daar gebruik van maken samen rond de tafel. Laat ze onder begeleiding van een ontwerper een nieuwe creatie bedenken die past binnen de ruimte, met herbruikbaar plastiek als grondstof. En installeer die creatie op de locatie, zodat ze kan gebruikt worden door iedereen die er komt. Dat is kortweg wat Bouwstof is. Een project dat ecologie, experimentele techniek en design verenigt op vier besloten locaties en twee openbare pleinen in Roeselare en Brugge.

Bouwstof is ontstaan dankzij de Batterie, een organisatie die langdurige artistieke projecten voor kinderen, jongeren en volwassenen ontwikkelt, in Vlaanderen en Brussel.

Katrien: “We hebben een zwak voor kwetsbare doelgroepen. Denk maar aan jongeren in de bijzondere jeugdzorg, vluchtelingen, daklozen … Door samen met hen hoogstaande artistieke creaties te maken, geven we hen een podium en applaus. Een warme boost voor hun zelfvertrouwen.”

Wanneer we Katrien en ontwerper Ruth spreken, zit Bouwstof in de eindfase. Eind augustus 2023 sluiten een publicatie en expo het twee jaar durend traject af. Het project kon tweemaal rekenen op een bovenlokale projectsubsidie.

Katrien: “Het idee om met plastiek als grondstof te werken kwam van Sep Verboom van Livable Platform. Plastiek is duurzaam. Het breekt niet af, maar wordt vaak niet duurzaam gebruikt. Daarom wilden wij, samen met de deelnemers, uit de grote afvalberg aan plastiek, artistieke creaties bedenken die kunnen blijven bestaan. En zo de mensen bewustmaken van de vele recyclagemogelijkheden van het materiaal.”

Katrien: “Wat er allemaal kon, ontdekten we door samen te experimenteren. Zo werd tijdens ons traject in daklozenopvang De Plekke onder meer duidelijk hoe je plastiek kan plooien tot een luifel die lijkt op de vleugel van een libel. Het waren de deelnemers zelf die met dat idee kwamen. Dankzij hun creatie kunnen zij nu buiten roken zonder nat te worden.”

Met Bouwstof bereikte de Batterie verschillende doelgroepen. Daklozenopvang De Plekke was één van de vier besloten plaatsen waar het project neerstreek. Maar ook het lokaal opvanginitiatief (LOI) voor asielzoekers in Roeselare, buurthuis de Oude Pastorie en De Schoor, een dagcentrum voor jongeren tot 18 jaar, in Brugge namen deel aan de eerste fase van het project. Later, in een tweede fase, kwamen ook twee publieke plaatsen in Brugge en Roeselare aan bod. 

Om de mensen op de locaties te bereiken, werkte de Batterie onder meer samen met verschillende sociale partners, waaronder buurt- en straathoekwerkers.

Katrien: “We maakten vooraf goede afspraken over hun rol in het proces. Zo zorgden zij vooral voor de toeleiding van de deelnemers, en motiveerden ze de mensen als het wat moeizamer liep. Dat werkte heel goed. Met alle partners hebben we de taken vooraf ook goed afgebakend. Door duidelijkheid te scheppen, voorkom je frustraties.”

Het hele creatieproces lag in handen van de deelnemers. Ontwerper Ruth Boute begeleidde de ateliers op het publieke pleintje aan de Sint-Baafstraat in Brugge.

Ruth: “Ik polste naar hun noden en wensen en zorgde voor structuur in hun denken. Maar zij gingen zelf aan de slag. Van idee naar ontwerp gaan, bleek voor de deelnemers echter niet zo simpel. Dus stelde ik een vragenlijst op die hen deed reflecteren over de locatie, en toonde ik beelden en uiteenlopende constructietechnieken ter inspiratie. Zo ontstond er een dynamiek tussen (be)denkers en doeners. Drie maanden lang kwamen we één keer per week samen.”

Iedereen kon op zijn manier een bijdrage leveren aan het project.

Katrien: “Naast een kerngroep die wekelijks samenkwam, hadden we bijvoorbeeld ook plastiek nodig om de creaties te kunnen maken. Dus vroegen we aan alle buurtbewoners om ons dat te bezorgen. Vervolgens nodigden we hen ook uit op een shredmoment, waarbij het plastiek door de versnippermachine – gemaakt door Atelier Winters – ging. Daarna verwerkte Bel Albatros de nieuwe grondstof tot gerecycleerde en bruikbare platen. Het was telkens een feest als we de nieuwe creatie samen met de deelnemers konden opbouwen op hun gedeelde plek.”

Bouwstof legde nieuwe verbindingen tussen de welzijns-, design- en recyclagesector. Daarnaast leerden verschillende doelgroepen meer over de recyclage van plastiek. 

Katrien: “Of we mensen hebben kunnen sensibiliseren, weet ik niet. Maar de deelnemers weten nu wel dat elke plastiekfles een nummer heeft, dat refereert aan de recyclagemogelijkheden. En die zijn groot! Ik wist niet dat je zo veel met plastiek kan doen. Het is ook fijn dat we op elke locatie iets duurzaams konden achterlaten, wat mensen samenbrengt. Bouwstof heeft niet alleen geleid tot nieuwe creaties, maar ook tot andere connecties tussen mensen. De ecologische en participatieve inzichten die we dankzij Bouwstof verworven hebben, bundelen we eind augustus in een publicatie en expo met panelgesprek.”

De deelnemers waren volledig vrij in de keuze van de creatie, maar kozen bijna allemaal voor hetzelfde: modulair meubilair, in de buitenruimte.

Ruth: “Op ’t Pleintje kwamen we tot een ontwerp van tafels, banken en krukjes, in drie niveaus. Je kan ze verplaatsen, in elkaar schuiven of los van elkaar gebruiken. De constructie is helemaal afgestemd op de gebruikers. Zo kan een buurtbewoner haar rolstoel onder de hoogste tafel schuiven, is er een kruk met leuning voor een oudere vrouw die daarnaar vroeg, en passen de tafels dankzij een uitsparing perfect rond de boom op het plein. Zo kunnen de mensen in de zomer in de schaduw zitten. Elk detail klopt.”

Sinds het project komen de buurtbewoners van ’t Pleintje regelmatig samen met de buurtwerker. Het Bouwstof-project zorgde voor meer cohesietussen de deelnemers.

Katrien: “Buurtbewoners kregen door Bouwstof soms ook een positiever beeld van de locatie. Ik moet spontaan denken aan de asielzoekers uit het LOI. Door met hen van deur tot deur naar plastiek te vragen, leerden de buurtbewoners hen beter kennen. En omgekeerd. Want vaak wisten ze van elkaars bestaan niet af. Mensen uit de buurt kwamen ook naar de nieuwe creatie in het LOI kijken. Het was fijn om zien hoe dit artistiek project tot meer verbinding leidde.”

Voor een goede samenwerking:

• Maak vooraf goede afspraken met alle partners en baken de taken af.
• Luister naar de wensen van de deelnemers.

Om de creativiteit te bevorderen tijdens de ateliers:

• Reik voldoende tools aan die de deelnemers kunnen inspireren (beelden, technieken, materiaal …).

Om tot een breed gedragen project te komen:

• Betrek sociale partners, als je werkt met kwetsbare doelgroepen.
• Zorg dat mensen op uiteenlopende manieren kunnen meewerken.
• Ga persoonlijk aanbellen. Flyers in de bussen werken niet.
• Zorg ervoor dat je ter plaatse, in de vertrouwde omgeving van de deelnemers, aan het project kan werken.

bij de opmaak van een dossier Bovenlokale projectsubsidies:

• Verbind verschillende sectoren en doelgroepen in één project.
• Voeg intentieverklaringen toe van de partners