In 2022 omarmt OP/TIL de welzijnssector. Wat als cultuur en welzijn elkaar meer zouden raken? Wat als ze meer zorg zouden dragen voor elkaar? Wat als ze elkaar zouden optillen? We vullen ook de toekomst in, met enkele droombeelden. Maak kennis met de eerste visionaire blik, de blik van Evelyne Van Hecke.
Tekst / Evelyne Van Hecke
Zonder dans beëindigde ik waarschijnlijk zonder diploma en met verslavingen het secundair onderwijs. Dans was mijn reanimatie. Mijn motivatie. Mijn geheugentraining. Mijn uitlaatklep voor de trauma’s die ik als kind meedroeg. Dans trainde heel wat vaardigheden die een positieve stimulans gaven aan mijn ontwikkeling en de hulp die ik kreeg. Zonder dans had ik dit verhaal niet kunnen vertellen.
Dans is geen wondermiddel
Tegelijk wil ik dans niet wegzetten als wondermiddel. Niet elke dansplek versterkt mensen. Velen sluiten nog heel wat kinderen en mensen uit. Er zijn docenten en choreografen die met dans mensen kraken in plaats van opbouwen. Hoe hard dans kan helen en verbinden, zo hard kan het schaden en isoleren. Het is belangrijk in elk sociaal-artistiek proces om daar bewust mee om te gaan. Welke creatiemethodieken hanteer je? Hoe je stel je je daarin op? Dat zijn twee belangrijke vragen om te stellen. Zowel in de voorbereiding, de uitvoering, als in de reflectie achteraf. Het uitgangspunt vertrekt best vanuit expertise uit de welzijnssector, groepsbinding en onvoorwaardelijke acceptatie van elk individu in de groep.
Toen we in 2018 met onze tienerwerking ClubMG begonnen, wisten we dat dans een imagoprobleem heeft bij veel geboren dansers. Velen beseffen dat niet omdat ze maar met één vorm van dans in contact komen: dans als sport. Wanneer we aan jongens op het plein vragen om te dansen, dan bedanken ze ons (on)vriendelijk. Daarnaast bezitten mensen expressieve diversiteit: niet iedereen uit zich het best met beweging. Van inclusiedansgezelschap begonnen we te evolueren naar een multidisciplinaire podiumkunstenwerking. Met “Wilt gij mee rappen?” scoorden we beter bij jongens. Het levert het extra voordeel op dat de jongeren op een jaar bij ons van zowel dans, theater, woordkunst als muziek proeven. Ze ontdekken zo alle ‘onbesmette talen’ en in welke ze zich het best uiten.
In Als je eens wist (een programma van VRT, red.)onderstreept kinderpsychiater Peter Adriaenssens het belang van het aanreiken en toegankelijk maken van die onbesmette talen aan kinderen en droomt hij van een cultuursector die dat mee mogelijk maakt. Dat is de strijd die Moving Ground voert. We willen vooral de verschillende talen van de podiumkunsten meegeven aan zoveel mogelijk kinderen en jongeren. Zodat ze zich kunnen uiten, ontspannen, hun veerkrachten, hun cognitief en creatief vermogen verbeteren op een speelse manier. Misschien is daarom cultuurparticipatie ook een mensenrecht? We stimuleren dus niet iedereen tot een professionele loopbaan in de podiumkunsten, maar doen dat wel voor wie dat wil.
“Een vzw’tje kan dat niet op haar eentje. Dat kan ook niet alleen binnen een sector gebeuren. Het moet collectief en sectoroverschrijdend gebeuren.”
Toegankelijk maken van onbesmette talen
Wij bereiken dit door ‘outreachend’ in de wijk te werken. Regelmatig vinden kinderen ons op hun plein, met als bedoeling om daar een vriendschapsband op te bouwen. Ook daar gebruiken we podiumkunsten. We trekken elk jaar naar scholen om tieners te leren kennen die niet op straat spelen, maar ook nood hebben aan talent-welzijnswerking. Vanuit de vriendschap gaan we spelen met podiumkunsten en maken hun (buurt)problemen daarin bespreekbaar. Ze krijgen kanalen om zich te uiten en werken aan een positieve identiteitsontwikkeling. Vervolgens begeleiden we onze tieners door het netwerk van podiumkunsten tot de plekken waar zij willen zijn. Soms is het nodig om daar psychosociaal werk in mee te nemen.
Een vzw’tje kan dat niet op haar eentje. Dat kan ook niet alleen binnen een sector gebeuren. Het moet collectief en sectoroverschrijdend gebeuren. Het is belangrijk dat we onze wijsheden en ervaringen kunnen delen in het voordeel van onze jongeren.
Dat vraagt om samenwerken
Kwetsbaarheid is immers onvoorspelbaar. Een tiener kan dat niet stopzetten. Leren, creëren en spelen kan trauma’s triggeren. De witte huidskleur van een docent of jeugdwerker, een geur, een geluid, … Alles kan trauma’s triggeren.
Er moet plaats voor zijn, maar momenteel wordt een tiener met trauma’s vaak onbegrepen gestraft. Als de trauma’s wel erkend worden, dan verwacht men het herstel te vaak op afgezonderde plaatsen. Bij de psycholoog of in de psychiatrie, afgezonderd van de tieners zonder trauma. Dit neemt veel kansen weg om te groeien, bij alle tieners. We missen zo de kansen om samen met trauma’s te leren omgaan. Wat als we een pyscholoog in onze werking halen? In onze creatieve podiumkunstenwerking delen jongeren eveneens veel informatie. De school en de hulpverlening kunnen deze trauma’s beter in kaart brengen.
Tieners met een beperking botsen op diezelfde uitsluitingsreflexen. Als er al geen letterlijke drempels zijn, dan zijn er veel structuren die hen uitsluiten van deelname aan het culturele leven. Wanneer ze toch samen in de repetitiezaal geraken met deelnemers zonder beperking, hebben ze vaak al een lange drempeloverwinnende tocht erop zitten. Om dan geconfronteerd te worden met deelnemers en soms ook begeleiders die niet echt durven samenwerken. Is een danser zonder beperking wel volledig getraind als die niet met 10% van de potentiële danspartners kan samenwerken?
Ook kinderen in armoede worden uitgesloten. Dat lossen we niet op door verhoogde tegemoetkomingen te voorzien en dan te doen alsof er geen verschil is. Tieners voelen dat ze anders zijn, ook als de anderen het niet zien. Het inschrijvingsproces blijkt regelmatig een pak complexer en daardoor tijd- en energierovender. Door flexibelere en geautomatiseerde inschrijfprocessen, door samenwerkingen met sociale organisaties of het kunnen doorgeven van informatie tussen onderwijs, sociale en culturele organisaties, wordt het al haalbaarder. Dan nog blijven er een aantal praktische maar oplosbare problemen bestaan. Hoe moet bijvoorbeeld een kind van een alleenstaande werkende moeder in de theaterworkshop geraken? Zelfstandig. Vaak bezitten ze die zelfstandigheid, maar als de workshop na zonsondergang doorgaat, dan zakt de kans aanzienlijk dat ze ouderlijke toestemming krijgen om deel te nemen.
Inclusie kan vaak met kleine aanpassingen een pak versterken. Wanneer onderwijs, welzijn en cultuur de krachten bundelen, zullen veel tieners een pak sterker staan. Dat wordt helaas nog structureel bemoeilijkt. Het is onze gezamenlijke plicht om de politieke leiders daarin tot betere inzichten en keuzes te brengen, maar we moeten daar ook niet op wachten. We kunnen al tonen wat er anders kan! Wat als we zouden vertrekken van de kennisrijkdom van al onze deelnemers? Van de mogelijkheden? Van de oplossingen? Van de gebundelde krachten en zorg? Wat als we zien wat we verliezen als we hier niet in investeren?
“Wanneer onderwijs, welzijn en cultuur de krachten bundelen, zullen veel tieners een pak sterker staan.”
