Villa Vandewalle – een open huis voor de kunst en cultuur in Roeselare
Vandaag is Villa Vandewalle een gedeelde plek voor kunst, cultuur en ontmoeting gedragen door drie partners: De Spil, Stad Roeselare en het deeltijds kunstonderwijs (STAP en SASK).
“Dat is eigenlijk een woning die al heel veel verschillende invullingen heeft gekend. De Roeselarenaar kent het gebouw, zeker omdat het als erfgoedpand enig in zijn soort is.
Maar ze kennen de buitenkant. We willen mensen ook overtuigen om wat ín het gebouw plaatsvindt, te ontdekken.”
– Annebeth Boudry
Ook Annebeth kent het gebouw goed. Ze is sinds kort coördinator communicatie en marketing bij cultuurhuis De Spil en was daarvoor projectleider bij Stad Roeselare. Vanuit die dubbele blik kijkt ze mee naar de toekomst van deze bijzondere plek.
Tijd voor ruimte
De afgelopen jaren gingen de deuren van de villa opnieuw open. Techniekers van De Spil maakten het gebouw klaar voor de huisvesting van een tijdelijke expo, zodat kunstenaars en organisaties er nadien verder mee aan de slag konden. De tijdelijke invulling van Villa Vandewalle biedt ruimte voor betekenisvolle experimenten.
Onder andere De Spil programmeert en presenteert er tijdelijke kunstprojecten. In de Villa ontdekt het publiek er residenties, buitenfilms, festivals zoals La Folia, Atalanta en Anopia, en sociaal-artistieke initiatieven als de rake stadsradio Radio Vandewalle. De Villa ligt op wandelafstand van De Spil en vormt een levendig artistiek verlengstuk van het cultuurhuis.
“Zodra die ruimte werd opengesteld, zag je dat mensen nieuwsgierig werden. De combinatie van de plek en het artistieke aanbod deed echt iets.”
De villa kreeg zo opnieuw betekenis — als plek om te maken, te tonen, te reflecteren. Niet alleen voor kunstenaars, maar ook voor buurtbewoners en toevallige passanten.
“We zien wel dat mensen daar op afkomen. Ook mensen die we hier in De Spil niet zouden bereiken.”
De buurt wordt bewust betrokken, zij het op een warme en kleinschalige manier. Er zijn koffiemomenten, ontmoetingen bij de stadsradio, festiviteiten in de tuin. Geen grootschalige participatieprojecten, maar een toegankelijke vorm van contact en toeleiding. Mensen voelen zich welkom in Villa Vandewalle en stappen makkelijker binnen. Door van cultuur te proeven op deze locatie willen de culturele partners mensen toeleiden naar de locaties waar ze actief zijn.
Ruimte delen vanuit visie én vertrouwen
De samenwerking tussen De Spil, Stad Roeselare en het deeltijds kunstonderwijs krijgt vandaag verder vorm in de praktijk. Er is geen formeel beheermodel, maar wel een gedeelde agenda, overleg over het gebruik en een sterke samenwerking op basis van vertrouwen.
Toch gaat het verder dan praktische afspraken. De partners willen vermijden dat elke instelling op zichzelf infrastructuur ontwikkelt. Door te delen — niet alleen gebouwen, maar ook ideeën, zorg en publiek — ontstaat ruimte voor méér dan de som der delen.
“We zijn aan het kijken: wat kunnen we echt samen doen? Wat is het bindmiddel? Niet alles moet in élk gebouw passen."
Gedeeld ruimtegebruik is hier geen toeval, maar een bewuste keuze om samen te groeien in één cultuurweefsel.
Naar een gedeelde cultuursite
De villa maakt deel uit van een grotere ontwikkeling. Samen met De Spil en het deeltijds kunstonderwijs vormt ze een as op een toekomstige cultuursite. Binnenkort komt daar ook het nieuwe gebouw van het deeltijds kunstenonderwijs bij, dat gerealiseerd wordt met Vlaamse subsidies uit het Masterplan Scholenbouw.
“Er is een subsidie gegund van 20 miljoen euro om een nieuwe school voor kunstonderwijs, AcademiePlus, te bouwen. Dat zal de komende jaren deze plek grondig transformeren. Dat willen we erg slim aanpakken.”
De drie partners willen meer dan naast elkaar bestaan. Ze zoeken naar complementariteit: wie heeft welke ruimte nodig, en wat kunnen ze delen? Samenonderzoeken ze wat die ‘plus’ in AcademiePlus precies betekent.
Er zijn in het verleden al gezamenlijke projecten opgezet, maar er zijn ook toekomstplannen: zoals een nieuw kunstenfestival dat volgend jaar plaatsvindt, met een kunstroute in de stad, waaronder Villa Vandewalle, en gedeelde programmatie.
Een huis met beperkingen én potentieel
Villa Vandewalle is voorlopig beperkt toegankelijk. Het gebouw voldoet niet aan de hedendaagse normen op het vlak van toegankelijkheid en energieverbruik. In de winter moet het tijdelijk sluiten omwille van de hoge kosten. Toch leeft de plek, en de vraag naar gebruik blijft groeien.
“Het is natuurlijk een erfgoedlocatie die een grondige opknapbeurt kan gebruiken, om ook te voldoen aan de noden van deze tijd.”
De drie partners zijn het eens dat de plek nood heeft aan een focus: Villa Vandewalle is een artistieke broedplaats waar alles vertrekt vanuit de kunsten. Het is een plek voor maakprocessen, experiment en ontmoeting – met ruimte om werk te tonen in wording, geïnspireerd door de stad en haar inwoners. De unieke erfgoedwaarde en architectuur van de villa maken van elke creatie ook een belevenis op zich, zowel voor kunstliefhebbers als toevallige passanten.
Structureel of tijdelijk?
De voorbije invullingen hebben Villa Vandewalle opnieuw op de kaart gezet. Ze leeft in het geheugen van de stad en is opnieuw een plek van ontmoeting. Maar of dat tijdelijk blijft of structureel wordt, hangt af van beleidskeuzes. Of zoals Annebeth het verwoordt:
“Onze droom? Dat Villa Vandewalle over tien jaar een essentieel onderdeel is van die hele nieuwe cultuursite. Niet als eiland, maar als verbindende schakel tussen partners, kunstliefhebbers en passanten.”
