STORMKOP, een avontuurlijke vrijhaven in Antwerpen

STORMKOP bevindt zich op een historische erfgoedsite in Antwerpen, een gebied dat zes jaar geleden door het havenbedrijf aan de stad werd overgedragen. 

Wouter Tournel, coördinator Patrimonium Jeugd bij de Stad Antwerpen, vertelt: "Ik raakte in die periode bij het project betrokken. Dit gebied vormt het scharnierpunt tussen haven en stad. Er moest een nieuwe invulling komen op de site. STORMKOP heeft deze rol fantastisch ingevuld."

Hoe uniek de locatie van STORMKOP ook is, werken en dingen organiseren op een verlaten scheepswerf, dat brengt ook uitdagingen met zich mee. 

Lot: "Het is eigenlijk een heel ongebruikelijke plek om met kinderen te werken. Overal is water, en de droogstaande dokken zijn behoorlijk diep." 

"Om de veiligheid te garanderen, moesten bepaalde delen worden afgeschermd. We wilden dit esthetisch aanpakken, dus met een groep van dertig bouwers zijn we letterlijk op onze knieën door de ruimte gekropen om ons in de blik van kinderen te verplaatsen." 

Op basis van deze observaties en kinderlijke fantasieën ontstonden creatieve oplossingen, zoals touwen van oude schepen om het terrein af te bakenen. 

Lot: "Ik weet niet of iedereen blij was, want we hebben gaatjes geboord in beschermd erfgoed, maar het was wel veilig én esthetisch."

STORMKOP staat bekend om zijn rebelse en ondernemende aanpak, iets wat af en toe botst met de structuren van een stadsbestuur. 

Lot: "Waar een stad vaak drie offertes moet opvragen, hebben wij het tegen die tijd soms al geregeld, soms op een manier die niet toegestaan is. Ik kan me goed voorstellen dat we soms een uitdaging zijn voor de stadsdiensten."

Wouter fungeert regelmatig als bemiddelaar tussen STORMKOP en de stedelijke administratie. 

Wouter: "Het anarchistische aspect botst soms met de stedelijke procedures, en dat vergt veel opvolging. Maar dat maakt deze site ook zo bijzonder: het biedt de mogelijkheid om op een risicovolle, maar veilige manier ervaringen aan kinderen te bieden. Oorspronkelijk zou STORMKOP hier tijdelijk gehuisvest worden, maar gaandeweg heeft het beleid gelukkig het potentieel ingezien."

Wat STORMKOP bijzonder maakt, is het participatieve proces waarmee het is opgebouwd. In tegenstelling tot veel andere projecten die vanuit een top-down benadering worden ontwikkeld, koos STORMKOP er vanaf het begin voor om het concept samen met de gebruikers uit te werken. 

De participatie begon rondlopen, wandelen, klimmen, spelen, vallen verbinden met kinderen in de ruimte in en rond STORMKOP. Team STORMKOP luisterde goed naar wat de kinderen nodig hadden en welke voorzieningen gewenst waren. Deze input was essentieel voor het ontwikkelen van een ruimte die helemaal  aansluit bij de wensen en behoeften van de gebruikers. 

Lot: “Wij starten eerst, we proberen, we falen … en we starten opnieuw. Pas dan schrijven we een plan dat we altijd laten vallen wanneer dit nodig is voor de groep. Zo zetten we intuïtie boven een uitgeschreven plan.”

Ook 6 jaar later blijft het principe van mede-eigenaarschap een belangrijke rol spelen in de organisatie. 

Lot: "We hanteren een niet-hiërarchische structuur waarbij iedereen zijn uitgesproken mening heeft. Dat kan soms vermoeiend zijn, maar het is de meest effectieve manier om samen dit schip te besturen. We zijn daar ook heel consequent in. Om je een idee te geven: toen de Koning hier op bezoek kwam, moest ook hij zijn eigen koffiekopje afwassen."

STORMKOP is niet alleen een culturele werkplek, maar ook een platform voor artistieke, sociale en ecologische projecten die de stad een nieuwe impuls geven. De kracht zit ‘m niet alleen in de inhoudelijke activiteiten, maar ook in de manier waarop het project samen met de lokale gemeenschap is opgebouwd. 

Wouter: "Zo werkte we bijvoorbeeld samen met chef Seppe Nobels, die met Instroom Academie vluchtelingen en nieuwkomers helpt integreren via een koksopleiding. In één van onze ruimtes kregen gerechten uit hun thuisland een prominente plek, samen met de verhalen die erbij horen. Momenteel werken ze vanuit het Gasthuis in Mechelen. Door de geslaagde pop-up hier blijven we projectmatig verbonden." 

Ook duurzaamheid is een essentieel onderdeel van het project: van de keuze voor circulaire materialen in de inrichting tot het bevorderen van milieuvriendelijk gedrag onder de gebruikers van de werkplekken. 

In financieel uitdagende tijden zoekt de organisatie tenslotte ook naar manieren om financieel onafhankelijk te blijven. 

Lot: "We verhuren ruimtes voor evenementen, fotoshoots en teambuildings. Onze subsidies stijgen niet, terwijl de lonen dat wel doen, dus met deze verhuur proberen we een financieel gat te dichten. Door de verhuur aan grote bedrijven, kunnen we het Robin Hood principe toepassen richting kansengroepen zoals bijvoorbeeld onze OKAN-werking."

De vrijstaat voor jonge en minder jonge avonturiers is niet de enige gebruiker van de droogdokkensite. 

Wouter: "Ook de cultuursector en sociale werkplaatsen zijn hier actief. Vrijwilligers helpen mee om het maritieme erfgoed van Antwerpen in stand te houden. We proberen de verschillende identiteiten van de site met elkaar te combineren."

Voor de toekomst hoopt hij vooral dat STORMKOP een avontuurlijke plek blijft. Vooral voor kinderen en jongeren, maar ook voor iedereen die wil ontdekken en experimenteren. 

"We kijken uit naar vernieuwde, mooie en functionele gebouwen. Hoewel er hier en daar wat onkruid mag blijven groeien, hoeft dat zeker niet overal zo zijn. We moeten voortdurend onze voelsprieten uitsteken op zoek naar verbetering, samen met alle partners op de site. Zo kan STORMKOP ook in de toekomst een unieke en inspirerende plek in de stad blijven."