De ervaren blik — “Culturele organisaties moeten hun schroom verliezen”
Sylvia Matthys van OP/TIL volgde het congres ‘De handen in elkaar’ van Koning Boudewijn Stichting en Fonds Cultuurmanagement op 7 juni 2021. Nadien sprak ze Arjo Klamer, Nederlands hoogleraar in de economie van kunst en cultuur. Ze vroeg hem zijn inzichten te delen over mogelijke linken tussen de cultuursector en de ondernemerswereld.
Tekst / Sylvia Matthys
Een waardevolle relatie
Culturele organisaties en kunstenaars moeten hun schroom verliezen. Dat is alvast de mening van Arjo Klamer.
Arjo: “Geld vragen aan een bedrijf, is niet hetzelfde als bedelen. Culturele organisaties moeten beseffen dat ze ook iets te geven hebben. De relatie is helemaal niet zo eenzijdig.”
“Mooie linken tussen cultuur en ondernemen ontstaan vanuit inhoudelijke persoonlijke verbinding. Bijvoorbeeld een groep juristen met een voorliefde voor opera. Of een rijke ondernemer met passie voor kunst die jonge kunstenaars en talenten steunt. Dit maakt de relatie zinvol. En dan mag het ook om het grote gebaar gaan, niet alleen om een gift van 10 euro hier of daar.”
“Kunst- of museumdirecteuren in de Angelsaksische wereld zijn vaak heel erg enthousiast, ook in hun taal. Het grootste deel van het budget voor de renovaties van het MoMA in New York kwam van privé-donaties. Dit realiseren vraagt enorme emotionele intelligentie en sociale vaardigheden. Wanneer cultuur te zeer door ambtenaren of politici wordt beheerd, mis je die bevlogenheid en verleidingskunst om grote partners te engageren.”
“Waar en op welke schaal je aan de slag gaat om connecties te maken tussen cultuur en ondernemen hangt af van je startplek en van je organisatie. Inventariseer wat er al is, welke noden en lacunes er nog zijn. Wie is relevant voor wat je doet (je stakeholders)? Probeer hen te begrijpen. En maak dan pas je plan, inhoudelijk en financieel, met een mix van subsidies, markt en donaties.”
“Maak dus een uitgebreide omgevingsanalyse. En vooral: Maak je waarden concreet. Stel jezelf de vraag: Wat wil ik? Ga je voor het grote publiek of wil je iets wezenlijks interessant doen in een waarderende context?”
Waardegedreven én betrokken ondernemen
In zijn nieuwe boek ‘Sense of Purpose’ helpt Arjo bedrijven onderliggende drijfveren en waarden te benoemen.
Arjo: “Voor culturele organisaties is waardegedreven werken evident. Bedrijven kunnen daar heel wat van leren. Zij zijn soms wat te veel bezig met het instrumentele karakter. Ze kunnen leren om dat wat ze doen te benoemen als iets wat ergens goed voor is.”
“Kunst is vaak gebonden aan overheidstermen als criteria, subsidies en indicatoren. Voor je het weet zit je daar in vast. Maar louter de markt bespelen is ook niet alles: dan moet je mensen als klanten zien. Voor kunstenaars ligt dit vaak moeilijk. In de kunsten is het comfortabeler in termen van meedoen te spreken, in plaats van kopen.”
“Een ondernemende kunstenaar verleidt mensen om bij te dragen: je koopt niet alleen een ticket, je maakt actief deel uit van het verhaal, je bevraagt, je praat erover… Mensen engageren in een artistiek verhaal vraagt om betrokkenheid.”
“Daar kunnen bedrijfsleiders uit leren. Onderneem op zo’n manier dat je mensen verleidt om mee te doen. Neem mensen mee in je verhaal.”
Meer inspiratie over
de link tussen cultuur
en ondernemen? Kom op 7 oktober 2021 naar OP/HEF.
Schrijf je nu in
“Voor culturele organisaties is waardegedreven werken evident. Bedrijven kunnen daar heel wat van leren.”
Spreek de juiste taal
Arjo: “Kunstenaars en culturele organisaties hebben de neiging om de taal van sponsors te gaan spreken. Ze leggen ‘deliverables’, ‘return on investment’ of winst vast in een commercieel contract. Dit is een doodlopende weg.”
“De kunst is net om sponsors aan te spreken op wat niet werkt in dat commerciële veld. Spreek hen aan op emoties, verlangens en dromen. Zoek vanuit het gemeenschappelijke naar partners, met betekenis en een comfortabele rol voor elke partij.”
“Bij de grotere banken bijvoorbeeld dringt deze manier van werken al goed door. Al valt er nog heel wat winst te boeken. Bedrijven hebben er baat bij dat de kunsten worden binnengebracht. Maar de leiding moet er achter staan. Het vraagt een cultuurverandering bij een bedrijf om hun maatschappelijke rol te (her)definiëren.”
Weet als culturele organisatie, of als kunstenaar ook dat niet iedereen jouw taal spreekt. Veel mensen missen kennis en context om de kunsten te lezen. Ook bedrijfsleiders.
“Onderschat het belang van cultuureducatie niet. Bouw dit in je aanbod in. Bijvoorbeeld met een gesprek voorafgaand aan de voorstelling. Doe dit vanuit een cultuur van betrokkenheid.”
“Programmeer op een betrokken manier, vind andere manieren om gesprekken te organiseren en doorbreek het taboe. De rol van een bemiddelaar is hierin essentieel: iemand die de kunstenaar begrijpt, die de andere (commerciële) wereld ook begrijpt en schroom wegneemt. De sleutel? Spreek over wat iemand raakt, over het menselijke.”
“Veel ondernemers kunnen goed overtuigen. Ze begrijpen dat iedereen andere belangen heeft, anders denkt en een andere taal hanteert. Een straffe ondernemer begrijpt dit, en zet dit naar zijn hand. Daar kan de cultuurwereld dan weer van leren.”
Weet als culturele organisatie, of als kunstenaar ook dat niet iedereen jouw taal spreekt. Veel mensen missen kennis en context om de kunsten te lezen. Ook bedrijfsleiders.
De waarde van cultuur
Waar is de grens tussen cultuur en ondernemen het dunst? Kunnen ervaringen en begrippen uit de filantropie helpen? Arjo noemt het belang van wederkerigheid in de relatie.
“Een gemeenschappelijk begrippenkader zoals dat van de filantropie of maatschappelijk verantwoord ondernemen, maakt het gesprek makkelijker. Maar, let op dat je niet teveel in het jargon van ‘steun geven’ vast komt te zitten. Leg de nadruk op inhoudelijke samenwerking en wederkerigheid, en focus op de culturele doelen.”
Arjo pleit voor cultural sensemaking:
“We moeten beseffen dat een stad deels ook bestaat bij gratie van het culturele en dat de economie hieraan dienstbaar is. Culturele activiteiten dragen enorm bij tot welbevinden en zingeving bij mensen. En dat moeten we waarderen.”
“In alle goede voorbeelden van samengaan van ondernemen en cultuur ligt de focus op de kunst. Niet op het commerciële.”
Arjo Klamer
Arjo Klamer is een Nederlandse hoogleraar in de economie van de kunst en cultuur aan de de Erasmus Universiteit Rotterdam. Hij pleit voor een op waarden gebaseerde economie. Een humane economie, die dienstbaar is aan de samenleving.
Contact