Drie gemeenten uit de Rupelstreek maken al twintig jaar samen werk van cultuur
Binnen IVEBICA maken Hemiksem, Schelle en Niel – drie gemeenten uit de Rupelstreek – samen werk van lokaal cultuurbeleid. De intergemeentelijke samenwerking vertrok 20 jaar geleden vanuit de prille toenadering tussen Schelle en Hemiksem. Dit mondde uit in IveBiC. Vanaf 2017 breidde de samenwerking uit met de gemeente Niel en de Academie Muziek en Woord. Een intergemeentelijk samenwerkingsverband valt of staat met straffe en enthousiaste trekkers. Wij spraken met Rob Mennes, Philippe Davin, Inge Cornelis en Kevin Verlaeckt, samen de motor achter het samenwerkingsverband.
Tekst / Inge Van de Walle
Rob Mennes (voorzitter van IVEBICA): “Het was kwestie van onze krachten en middelen als kleine lokale besturen te bundelen. Schelle had op dat moment een verouderde bibliotheek. Vanuit Hemiksem kwam de vraag: kunnen we samen een traject afleggen rond een nieuwe gezamenlijke bibliotheek, als nieuwe invulling van de Sint-Bernardusabdij. Ook Niel is van bij het begin gecontacteerd, maar ze waren niet meteen enthousiast. Maar met de verplichting om te werken met een cultuurbeleidscoördinator, was er wel een momentum om vanuit onze twee kleine gemeenten met één coördinator te werken. IveBiC was toen de eerste en kleinste opdrachthoudende intergemeentelijke samenwerking. Het was voor ons kwestie van op gerichte domeinen de efficiëntie te vinden.”
De lat lag voor de betrokken lokale besturen hoog. En dus gingen Hemiksem en Schelle voor een ambitieuze, niet vrijblijvende samenwerking. Het decreet van 6 juli 2001 (houdende de intergemeentelijke samenwerking) voorzag vier vormen van samenwerking waaruit gemeenten konden kiezen, gaande van lichte tot intensieve samenwerkingsverbanden. IveBiC ging in 2003 voor de opdrachthoudende vereniging, een verregaande vorm van intergemeentelijke samenwerking. Een opdrachthoudende vereniging is een samenwerkingsvorm met rechtspersoonlijkheid. Door een beheersoverdracht doen de deelnemende gemeenten afstand van hun recht om zelfstandig beslissingen te nemen of opdrachten uit te voeren en vertrouwen ze die toe aan de opdrachthoudende vereniging. IVEBICA staat vandaag voor Intergemeentelijke Vereniging voor Bibliotheekwerking, Cultuur en Academie voor Deeltijds Kunstonderwijs voor de drie gemeenten.
Rob: ”Alle beslissingen worden genomen via de raad van bestuur van IVEBICA. Het personeel van de bibliotheek, cultuurdienst en academie is in dienst van de vereniging. Dat maakt het eenvoudiger en bestuurskrachtiger, je komt sneller tot een consensus. Van elke gemeente zitten twee mensen in het bestuur (politici, stemgerechtigd) en 1 per gemeente vanuit de oppositie (raadgever), aangevuld met drie deskundigen.”
Die constructie biedt alvast voldoende ruimte voor de drie peilers om hun eigen ding te doen. Inge Cornelis (Directeur – Bibliothecaris IVEBICA): “Voor onze dagelijkse werking krijgen we vertrouwen en vrijheid. In feite loopt dit vlot. Doordat we open communiceren en veel contacten hebben.”
Kevin Verlaeckt (directeur Academie): “Ik heb een grote autonomie in visie en werking voor de academie. De grote lijnen worden wel afgetoetst binnen de raad van bestuur.”
Samenwerken boost het cultuuraanbod
Een ruimer cultuuraanbod voor alle burgers in de drie gemeenten, voor minder doet IVEBICA het niet.
Phillippe Davin (cultuurcoördinator): “We communiceren ons aanbod 2 keer per jaar via een seizoensbrochure, die we huis aan huis bedelen bij alle inwoners van de 3 gemeenten. Sinds Niel erbij gekomen is, gaat het in totaal over bijna 15.000 exemplaren. En dat had ook meteen veel effect. Het aantal toeschouwers uit Niel is nu bijna op hetzelfde niveau als dat van Hemiksem en Schelle. Niel wilde een groter cultuuraanbod, niet per se in de eigen gemeente. Als je dat aanbod in je brievenbus krijgt, dan is dat ook bereikbaarder. Het zorgt ook voor grotere intergemeentelijke mobiliteit.”
Inge Cornelis: “Vóór 2003 was er geen groot cultuuraanbod binnen de drie gemeenten, door de samenwerking binnen IVEBICA heeft dit aanbod een enorme boost gekregen. Binnen de samenwerking zijn er werkgroepen rond erfgoed, rond de samenwerking tussen bibliotheek en cultuur en een werkgroep met alle sociaal-culturele verenigingen over de gemeenten heen. Ook zij creëren mee een ruimer aanbod. Vanuit IVEBICA werken we rond de STREAM-vaardigheden, met de R van Reading en de A van Arts kunnen we vanuit de drie pijlers een rijk aanbod uitwerken.”
Philippe: “Ik heb de opstart van IveBiC niet meegemaakt, maar je hebt nu éénmaal voor een goede culturele programmatie een stevige financiële basis en personeelsbezetting nodig. Anders krijg je nooit een sluitend cultureel programma met voldoende activiteiten met alle disciplines erin. Als kleine gemeente lukt dit niet alleen. Personeelsmiddelen en middelen voor programmatie kunnen samenleggen is toch van onschatbare waarde.”
“Niel wilde een groter cultuuraanbod, niet per se in de eigen gemeente. Als je dat aanbod in je brievenbus krijgt, dan is dat ook bereikbaarder. Het zorgt ook voor grotere intergemeentelijke mobiliteit.”
Intense samenwerking tussen de drie pijlers
De structuur IVEBICA zorgt er ook voor dat de bibliotheek, de cultuurcoördinator en de academie intenser samenwerken.
Kevin Verlaeckt (directeur Academie): “Het feit dat we samenwerken binnen één entiteit, zorgt ervoor dat we niet enkel en alleen een onderwijspartner zijn, maar ook een volwaardige speler in het culturele aanbod. Er is een korte lijn in de samenwerking tussen de drie pijlers. Binnen ons nieuwe verhaal, met een samenwerking vanuit academie met dagscholen, is de samenwerking met de bibliotheek ook heel belangrijk. Je stapt binnen bij de bibliotheek en je komt bij collega’s met dezelfde mindset. We hadden eigenlijk al vestigingsplekken in alle gemeenten, dus op zich is het aantal inschrijvingen niet veranderd.”
Philippe: “Doordat we directe collega’s zijn, gaan we elkaar vaak ook opzoeken. Wij organiseren regelmatig ook publieksactiviteiten met leerlingen van de academie. Optreden voor een betalend publiek geeft toch nog een ander gevoel. En op die manier bieden we ook lokaal talent een podium. Vanuit de cultuurdienst versterken we met onze activiteiten ook de programmatie en het aanbod van de bibliotheek.”
Eén cultuurraad voor drie gemeenten
Ook participatie pakken we aan, over de grenzen van de gemeenten heen, met aandacht voor zowel formele als informele input van burgers, organisaties en politici.
Philippe: “We werken op de cultuurdienst met 2,5 FTE, we werken vanuit het gemeentehuis van Schelle maar werken voor de drie gemeenten. We proberen ook zoveel mogelijk de activiteiten te spreiden over de drie gemeenten. We hebben één grote cultuurraad met verschillende werkgroepen. In de werkgroep cultuuraanbod bekijken we samen met de cultuurdienst en schepenen hoe het komende culturele seizoen eruit zal zien. Het is niet zo dat wij elk stukje van de programmatie moeten terugkoppelen met de raad van bestuur. We hebben hierin wel de vrijheid, binnen de goedgekeurde budgetten. Doorheen het cultuurseizoen overleggen we veel. Wat mogelijk is, hangt ook af van personen. We hebben het geluk met drie schepenen van cultuur te werken die zeer betrokken zijn, zeer cultuur-minded. Zij komen vaak ook zelf met ideeën en projecten af.”
Samenwerking binnen vrije tijd
De drie gemeenten werken sterk samen op het vlak van cultuur, de diensten vrije tijd werken wel nog op het niveau van de individuele gemeenten. Die vraag voor samenwerking binnen IVEBICA is er wel al gekomen, maar wegens de verschillende aanpak lijkt er toch schrik te zijn voor een grotere en loggere structuur. Hoe dan ook zoekt IVEBICA actief de samenwerking met andere gemeentelijke diensten op.
Philippe: ”Alle vragen binnen de gemeenten over cultuur, komen bij IVEBICA terecht. Er is natuurlijk wel een overlap tussen het cultuur- en vrijetijdsbeleid. IVEBICA biedt ons een sterk vertrekpunt, maar het is niet de bedoeling om in onze bubbel te blijven. We zetten actief in op het leggen van contacten met de andere diensten van de drie gemeenten. “
Inge: “Sowieso is er vanuit de bibliotheek structurele samenwerking met de vrijetijdsdiensten. Tijdens de zomervakantie komen de vrijetijdsdiensten met kinderen en jongeren om introducties in de bibliotheek te volgen op een speelse wijze. Of voor een workshop in ons atelier, met de lasercutter. De fabdij is onze nieuwe makerspace voor alle creatievelingen of nieuwsgierigen die kennis willen maken met lasersnijden, 3D-printen. Daarmee bereiken we ook een ander publiek en leggen de link naar de vrijetijdsdiensten.”
Philippe: “De vrijetijdsdiensten in de verschillende gemeenten werken wel samen, bijvoorbeeld rond projecten zoals Rupeljong. Dat is dan vaak ook met andere gemeenten in de regio zoals Rumst en Boom. We hebben voor verschillende van onze activiteiten ook overleg met andere diensten van de drie gemeenten, zoals de vrijetijdsdiensten of milieudiensten. We werken ook samen met drie communicatiediensten en inderdaad drie technische diensten. Dat heeft soms zijn voordeel, je beschikt over meer materiaal. Maar feit is dat elke gemeente vaak andere systemen heeft om te reserveren, andere procedures voor opbouw. Daar moeten wij wel rekening mee houden.”
Philippe: “We ondersteunen ook de verenigingen op maat als ze iets willen organiseren in die of die gemeente. We helpen met veel plezier om hun weg daarin te vinden. Wij beheren zelf geen zalen of materiaal. Hemiksem en Schelle hebben hetzelfde subsidiereglement, Niel heeft een afzonderlijk reglement. Maar om het te vereenvoudigen voor verenigingen werken we nu aan één reglement. Er zijn ook meer en meer verenigingen die grensverleggend denken. Dan moeten we het hen zo gemakkelijk mogelijk maken.”
Groeipad in regionale samenwerking
“Waar botsen de gemeenten op de grenzen van de samenwerking in IVEBICA?” vragen we aan de voorzitter.
Rob: “Iedereen bekijkt IVEBICA vanuit zijn context, zijn eigen gemeente. IVEBICA is spontaan en organisch gegroeid. We zijn zeer goed om in alle gemeenten actief te zijn. Maar je mag niet alles op een weegschaal afwegen. Soms gebeurt dat wel. Dat is begrijpelijk, maar ook wel een stoorzender. De nood aan eigenheid en zichtbaarheid blijft er wel wat inzitten. Ook op het vlak van financiën is het niet altijd een simpele oefening. Elke gemeente financiert vanuit zijn mogelijkheden, dus dat verschilt qua gemeente. Dus zo kom je soms op een pijnlijke grens qua financiële draagkracht”.
Philippe: “Naast IVEBICA zetten we ook in samenwerking met andere gemeenten in de regio. Er is geen intergemeentelijk samenwerkingsverband in deze streek, maar we zitten wel samen met Rumst, Aartselaar en Boom rond bijvoorbeeld het familie-aanbod, locatietheater en erfgoed. Er is net een intergemeentelijke onroerenderfgoeddienst (IOED) rond erfgoed in de Rupelstreek van start gegaan. Rond verschillende projecten zitten ideeën klaar om samen op te zetten en te communiceren.”
Kevin: “Vanuit de academie werken we met Boom en Bornem een lokaal talentenconcert uit. We gaan dat met de drie academies programmeren. We werken ook samen met lokale verenigingen. Wij hebben nu een traject lopen, de alternatieve leercontext. Waarbij leerlingen voor een stuk van hun opleiding bij een vereniging kunnen gaan. Bijvoorbeeld samenspel oefenen in de plaatselijke harmonie. We hebben ook een opleiding cultuurorganisatie waarbij we particulieren helpen om een cultuurorganisatie uit de grond te stampen. Dat zijn ook vooral mensen uit lokale verenigingen die de opleiding gebruiken om hun organisaties wat professioneler uit te bouwen, betere wegen naar subsidies, …”