“Laat je niet verlammen door de grootsheid van de klimaatcrisis”
Pulse Transitienetwerk verbindt op Vlaams niveau een 1000-tal organisaties en individuen uit de cultuur-, jeugd- en mediasector. Samen hebben ze één ding gemeen: ze experimenteren met duurzame alternatieven voor ons huidige samenlevingsmodel. Circuswerkplaats Miramiro uit Gent is één van die 1.000. Jaar na jaar bouwen ze verder aan een sociaal rechtvaardige en duurzame samenleving.
In het voorjaar van 2024 kan je – als alles volgens plan verloopt – het praktijkverhaal en de filosofie van Miramiro ontdekken tijdens een sectormoment, georganiseerd door Pulse in samenwerking met het Circuscentrum. Want dat is wat Pulse Transitienetwerk doet: via kennisuitwisseling, verbeelding en experimenten de brede Vlaamse cultuur-, jeugd- en mediasector verbinden, informeren en sensibiliseren.
Tekst / Veerle Weeck
Foto’s / copyright © Sarah Vanheuverzwijn @ Jasper Van Het Groenewoud
Netwerk van experten
“Pulse is een expertisecentrum, maar de expertise zit in ons netwerk”, verduidelijkt Pieter Delafortrie, coördinator van Pulse.
“Als ik een vraag krijg over een duurzaamheidsthema beschik ik bij wijze van spreken over een adresboek met daarin verschillende mensen en organisaties die op uiteenlopende manieren rond duurzaamheid bezig zijn. Miramiro is daar één van. We doen beroep op hun expertise, maar zij kunnen ook bij ons terecht als ze vragen hebben.”
Pulse is een netwerk dat tegelijk ook ten dienste staat van een heel netwerk aan organisaties: een B2B voor de cultuur-, jeugd- en mediasector. Waar Pulse op Vlaams niveau vooral kennis vergaart en vuurtjes aan de lont wil steken, staat Miramiro met beide voeten in het veld. Als lid van Greentrack Gent (de denk- en doetank van de Gentse cultuursector die recent als permanente werkgroep in het Gentse Kunstenoverleg opging red.) bouwt Miramiro via lokale initiatieven mee aan een volhoudbare toekomst. Pulse en de werkgroep Greentrack wisselen onderling vaak informatie en expertise uit.
Miramiro is voor Pulse een goed voorbeeld om te laten zien wat je als culturele instelling op duurzaamheidsvlak kan betekenen. De organisatie heeft dan ook al een hele weg afgelegd.
Celine Verkest, coördinator van Miramiro: “Onze organisatie bestaat al sinds 1990, toen we een straattheaterfestival tijdens de Gentse feesten waren. Daarna zijn we geëvolueerd van een circusfestival naar een van de vier door Vlaanderen erkende circuswerkplaatsen. Ons circusfestival tijdens de Gentse feesten is trouwens altijd blijven bestaan. Het is daar dat ons duurzaamheidsverhaal ooit begon.“
Elk zijn context
In 2008 was Miramiro de eerste organisatie die op de Gentse feesten herbruikbare bekers lanceerde.
Celine: “Intussen is er, denk ik, over niks zo veel geschreven als over de Gentse feesten en die bekers. (lacht) Maar het is ook niet eenvoudig. De Gentse feesten bestaan uit verschillende organisatoren die allemaal een ander publiek aanboren. Wie naar Miramiro komt, drinkt iets bij ons en levert zijn beker ter plaatse terug af. In het centrum nemen bezoekers hun bekers mee op hun tocht. Om maar te zeggen: je moet alles in zijn context bekijken. Wat voor ons werkt, werkt niet per se voor iemand anders.“
Overleg is wel belangrijk.
Celine: “Om te weten hoe we die bekers aanpakken, zitten we samen met andere organisatoren. Hoe gaan zij om met de waarborg van de bekers? Werken ze met cash of digitaal? En wassen ze de bekers zelf of besteden ze dat uit? We proberen kennis te verzamelen en op basis daarvan actie te ondernemen. Soms loopt dat goed, soms moet je een stap terugzetten. Maar dat is niet erg, zolang je maar probeert en in beweging blijft.”
Wat je onderneemt, mag gerust iets kleins zijn.
Celine: “Ik heb soms de indruk dat iedereen verlamd geraakt door de grootsheid van de klimaatcrisis waar we voor staan. Maar kleine dingen hebben ook impact. Het is belangrijk dat je er gewoon mee bezig bent. Soms ga je eens op je bek, maar dat hoort erbij. Uit die slechte praktijkvoorbeelden leer je op het eind zelfs meer dan uit wat goed gaat.”
“Als wij een circusact programmeren, moeten we er artistiek zo hard in geloven, dat we bereid zijn om die niet duurzame keuze te maken. Dat is soms best confronterend.”
Niets is zwartwit
In de zoektocht naar duurzame oplossingen is al meermaals gebleken dat niet alles zwartwit is.
Pieter: “We hebben een tijd gewerkt met ensembles uit Europa rond het vraagstuk: Hoe kunnen we de mobiliteit en de bijhorende grote voetafdruk beperken? Kan het in deze tijden nog dat een ensemble voor een éénmalige show van Spanje naar pakweg Litouwen vliegt? Kunnen we ensembles niet alleen in de eigen regio laten optreden? Dat laatste is toen heel hard ontploft, vanuit de visie: als dat Spaans gezelschap niet langer naar Litouwen kan, gaan ook de accenten die een bepaalde cultuur in een stuk legt, verloren.”
Celine gelooft ook niet in het inwisselen van spelers, zeker niet in de circuswereld. Maar vooraleer ze een internationaal gezelschap naar Gent laat afzakken, denkt ze goed na.
Celine: “Als wij een circusact programmeren moeten we er artistiek zo hard in geloven, dat we bereid zijn om die niet duurzame keuze te maken. Dat is soms best confronterend.”
Zo besliste Miramiro tijdens de hete zomer bijvoorbeeld om tijdens het festival een airco te installeren in een circustent, zodat de voorstellingen toch konden doorgaan.
Celine: “Op het terrein stond toen een bord met de slogan: Hier werken we aan een ecologisch festival. Wie door de twee gaten in het bord keek, keek recht naar die generator. Dat zijn zo van die dingen … geen van beide keuzes is goed. Het is vaak wikken en wegen.“
Nieuwe praktijkdatabank
Welke initiatieven kunnen anderen inspireren?
Die verhalen zal Pulse begin 2024 publiceren in een goede praktijkendatabank op haar website.
Pieter: “Hoe kan je afvalarm of energie-efficiënt werken? Wie zijn de aanspreekpunten rond ecologie op een festival? En hoe krijg je vrijwilligers mee in jouw duurzaamheidsverhaal? Het zijn maar enkele vragen waarop je via trefwoorden naar antwoorden in onze databank kan zoeken.”
In dat werken met vrijwilligers heeft onder andere Miramiro veel expertise. Tijdens het festival in juli mobiliseren ze jaarlijks een honderdtal mensen.
Celine: “Om ons duurzaam alternatief te laten werken, moet iedereen geloven in onze werkwijze. Waarom doe je wat je doet? Het is een vraag waar je als organisatie bij moet stilstaan. Zeker ook in de communicatie met medewerkers en vrijwilligers. Iedereen moet het gevoel hebben dat iets nuttig is. De reden waarom je iets doet, moet je ook regelmatig herhalen.”
‘Waarom’ centraal
Dat merkte Celine ook tijdens het circusfestival afgelopen zomer:
Celine: “Vóór corona wogen vrijwilligers elke nacht het afval op ons festival. Toen onze verantwoordelijke er in 2022 echter niet bij was, gebeurde dat niet. Hoe dat kwam? Toen we onze vrijwilligers de vraag stelden, vroegen zij aan ons ‘waarom’ ze dat eigenlijk moesten doen. En eerlijk, ik wist het zelf niet. Dus nu ligt het punt op tafel. Gaan we dat nog doen? En zo ja, wat willen we daarmee bereiken?”
Miramiro vindt het belangrijk om haar manier van werken regelmatig te evalueren:
Celine: “Waar zit er nog groei in? Waar kunnen we verbeteren? Kunnen we dingen op andere manieren doen? Dat zijn vragen die we momenteel bekijken.”
Less is more
Onder de noemer ‘less is more’ onderzoekt Miramiro bij alles wat ze doen of dat ook effectief nodig is. Daaruit vloeien verschillende acties voort.
Celine: “Zo gaan we van een brochure van 64 pagina’s op 25.000 exemplaren naar een simpele folder op 5.000 exemplaren. Gadgets voor marketing hebben we afgeschaft, net als de totebags die we vroeger aan artiesten en medewerkers tijdens het festival gaven. Voor het drukken van de medewerkers T-shirts polsen we vooraf wie er een nieuwe nodig heeft. Hoe we het met minder kunnen doen, is een centrale vraag die we ons nu standaard stellen.”
Naast ecologie krijgt het thema sociale volhoudbaarheid ook veel aandacht bij Miramiro.
Celine: “Zo gaan we zelf naar sociale organisaties om samenwerkingen op te zetten. Naast het warm onthalen van kwetsbare doelgroepen, willen we hen vooral ook betrekken, door hen de kans te geven om op ons festival te komen werken. We willen iedereen mee opnemen in ons sociaal weefsel.”
Pieter bewondert de inspanningen die de cultuursector levert voor een duurzame toekomst. Tegelijkertijd ziet hij ook dat organisaties steeds meer moeten doen met dezelfde middelen.
Pieter: “Zij hebben meer ademruimte nodig. Die creëer je niet alleen met extra financiën, maar ook door tijd in te bouwen. Laat hen 20% minder produceren, zodat er witruimte ontstaat om rond duurzaamheid te werken.”
Een stoel voor de natuur
Als uitloper van het thema biodiversiteit, waar Pulse vorig jaar rond werkte, denkt Pulse momenteel ook na over het toevoegen van een niet menselijke stem in elke raad van bestuur.
Pieter: “Een stoel voorzien voor een bos of een rivier. In Nederland doen ze dat al, en ook in Nieuw-Zeeland is een rivier een rechtspersoon. Op dit moment kijken bedrijven naar ons om te zien hoe we dat gaan doen. Vanuit zijn verbeelding plant de cultuursector vele zaadjes.”