Zorgzaam omgaan met elkaar, de rode draad bij textielplatform DOEK
In 2022 omarmt OP/TIL de welzijnssector. Hoe kan cultuur ons welzijn verbeteren? Hoe werken we samen aan een betere wereld? Kunstenaars Lies Van Assche, Valentine Kempynck en Erin Helsen schuiven aan tafel om te reflecteren over hun werk. Hun mening: er is in onze wereld nood aan meer zorgzaamheid. Meer plekken waar je écht in gesprek kan gaan. Enter DOEK vzw, opgericht door Lies Van Assche, die van dit thema graag (artistiek) werk maakt.
Tekst / goodcopy.ink
“Ik zocht naar iets dat ons allemaal verbindt”
“Bij DOEK staan experiment en onderzoek centraal”, onderstreept Lies Van Assche, bezielster. Kunstenaars, vormgevers, makers, denkers… Mensen van alle slag komen er over de vloer om in gesprek te gaan, te experimenteren en te creëren met textiel.
Textiel raakt iedereen (aan)
Textiel is tastbaar, je voelt het op je lijf. Van het tapijt waar je je tenen in krult tot de lakens waarin je je wentelt. Het raakt je. Op je huid, maar ook dieper, door de verhalen die verweven zijn in de stoffen. Artistiek textielplatform DOEK is een plaats voor verbinding, waar denkers en makers samen nieuwe vormen en regels bedenken. In hun projecten dagen ze de status quo uit, altijd met textiel als startpunt.
Lies: “Ik zocht naar iets dat ons allemaal verbindt. Als kostuumontwerpster moest ik niet ver zoeken: ik weet dat iedereen een band heeft met textiel. Vanuit DOEK denken we na over verschillende thema’s, van social washing in de modesector tot hoe we technieken zoals Afghaans borduren in leven kunnen houden. De rode draad in onze projecten is hoe textiel raakt aan de manier waarop we (samen)leven in Antwerpen en daarbuiten.”
Meerwaarde zonder consumptie
DOEK is geen plaats van consumptie, maar van meerwaardecreatie en meerstemmigheid.
Lies: “What’s in it for them? — dat is de vraag die je als kunstenaar en vormgever moet durven stellen als je communityartprojecten opzet. Wie zit er eigenlijk mee aan tafel?”
“Ik wil ontmoetingsplekken creëren waar elke bezoeker en deelnemer evenwaardig is. Ongeacht hun achtergrond, opleiding of origine. Bij ons kan iedereen meester of leerling zijn.”
“DOEK gaat dan ook over veel meer dan het maken in se. Het concept ‘workshops’, waarbij je een expert uitnodigt en deelnemers betalen voor de overdracht van expertise, stellen we in vraag. Voor ons is de uitwisseling belangrijk. Hoe doen we tweerichtingsverkeer ontstaan tussen leerling en meester, kunstenaar en maker. We leren van elkaar en creëren samen iets dat uit dat moment ontstaat. Dat kan ook immaterieel zijn: een ontmoeting, een gesprek, verhalen en ervaringen delen of praten over traditie, emoties en wijsheid.”
DOEK organiseert Collective Wisdom Sessions, waarbij een gast een groep mensen samenbrengt rond een vraag of thema.
Lies: “Wijsheid is iets dat groeit dankzij interactie. Iedereen draagt wijsheden in zich. Hoe kunnen we voor een meerstemmige groep een veilige, open omgeving scheppen om samen tot meer wijsheid te komen?”
Uit die sessies kan een collectief kunstobject, tekst of concept voortkomen, maar niet altijd.
“En daar zijn mensen heel erg over in de war”, lacht Van Assche. “Ze vragen altijd: en wat komt daar dan uit? Niets, soms. Dat is net het punt. De weg is belangrijker, dat is het doel. Een Collective Wisdom Session is een framework: iedereen geeft er uiteindelijk zijn eigen draai aan. Het kan voor elke deelnemer een start- en eindpunt zijn.”
Kempynck en Helsen over zorg en kunst
Je als vrouwelijke kunstenaar verhouden tot het kunstenlandschap, gedomineerd door witte mannen, is niet vanzelfsprekend. Erin Helsen is kunstenaar, vormgever en oprichter van [THE PROMISE].
Erin: “Een kunstpraktijk is veeleisend en het ritme is een heel ander dan het ritme waarop je een kind grootbrengt. Vrouwelijke kunstenaars die ook moeder zijn, daar wordt bovendien nog vaak kritisch naar gekeken. Toch kan je een alles-opofferende moeder zijn en een even geëngageerde kunstenaar. Er zijn ook nog eens weinig residentieplekken waar je als kunstenaar naartoe kan met je kind. Toen ik dat opmerkte, werd het een onderwerp in mijn werk.”
Ook kunstenares Valentine Kempynck reflecteert veel over de link tussen kunst en zorg. Ze staat stil bij de donkere kanten van het leven, zoals overlijden en afscheid. Hoe kunnen we tijdens deze momenten met kunst zorgen voor meer verbinding? Hoe kunnen we omgaan met deze duisternis? Met haar project LIJKWADE benadrukt Kempynck de nood aan tactiliteit en hoe ritualisering van het alledaagse kan helpen met verwerking.
Net zoals Lies Van Assche zijn Kempynck en Helsen gedreven door de nood aan verbondenheid in het kunstenlandschap. Hun gemeenschappelijke interesses brachten hen dan ook bij elkaar en ze besloten samen een Collective Wisdom Session bij DOEK te organiseren. Werd geboren: I Miss You.
Erin: “Wij zijn allebei kunstenaars die zich voortbewegen op het kruispunt tussen zorg en kunst. Ik was op dat moment ook bezig met zwangerschap en kunst. Er was meteen een klik.”
Inzetten op meerstemmigheid hoeft niet omslachtig te zijn.
Beide kunstenaars vroegen een familie die net een overlijden meemaakte om deel te nemen. Omdat I Miss You in volle pandemie werd opgestart, gebeurde alles vanop afstand met een geïllustreerde handleiding. In private kring maakten deelnemers en kunstenaars geluidsopnames en video’s die naderhand door Helsen werden omgezet in beeld. Daarnaast nodigden Kempynck en Helsen de familieleden uit om een afbeelding van de overledene aan de binnenkant van een favoriet kledingstuk te naaien.
Valentine: “Een onzichtbare geborduurde tekening ter hoogte van hun hart, zodat ze hun dierbare altijd dichtbij hebben, zonder dat iemand het merkt.”
“Het gaat niet over de esthetiek van het borduursel, maar om de betekenis die je op je lijf draagt. Het is een fysieke plaats waar je verdriet een concrete, vaste vorm krijgt. Zo geven we ruimte aan het rouwverdriet via handelingen. Door lichamelijkheid in te zetten in je verwerking, neemt het geruis in je hoofd het veel minder over. Je borduurt samen. Je beleeft het verdriet samen. Wat er dan gebeurt, overstijgt woorden en leeftijdsverschillen.”
Zoals eten mensen samenbrengt, doet DOEK dat met textiel. Inzetten op meerstemmigheid hoeft niet omslachtig te zijn. Het is inclusieve ruimtes creëren waar mensen elkaar ontmoeten, van elkaar leren en met elkaar delen. Dankzij hun open geest zorgen de kunstenaars ervoor dat niemand vergeten wordt, ongeacht gender, opleiding of achtergrond.
“”
