Cultuurregio Leie Schelde — “Geef een samenwerking de ruimte om te groeien”
Tekst / Veerle Weeck / februari 2024
“Ik vergelijk een intergemeentelijke samenwerking met een groot spinnenweb. Hoe meer verbanden je legt, hoe steviger het web.”
De visie van Jolien Verroeye, coördinator van Cultuurregio Leie Schelde, is dan ook duidelijk.
“Het is aan ons om mogelijke samenwerkingen te zien, verbinding aan te moedigen en zo dat regionale netwerk uit te bouwen en te versterken.”
Situering in Deinze en omgeving
Cultuurregio Leie Schelde vormt sinds 2020 een bovenlokale cultuur- en bibliotheekwerking met de gemeenten Deinze, De Pinte, Gavere, Kruisem, Nazareth, Sint-Martens-Latem, Zulte en Zwalm. Maar de cultuurregio omvat vandaag ook een erfgoedcel en IOED. Voor de cultuurpartners is de samenwerking nieuw, de bibliotheken uit de regio (uitgezonderd Deinze) werken al twintig jaar samen. En ook de erfgoedcel verenigt sinds 2010 reeds zes van de acht gemeenten.
Nazareth nam het voortouw in de opmaak van de cultuurnota 2020-2025, en is ook vandaag de gemeente die de meeste werkgroepen aanvuurt. Doordat Nazareth lokaal veel investeert in cultuur, inspireert ze vaak ook anderen. Zo opende de gemeente als eerste een open plusbibliotheek in de regio. Hoe dat loopt, deelt de bibliothecaris tijdens het intergemeentelijk bibliotheekoverleg met de collega’s.
“Door die uitwisseling van informatie en ervaring durven andere lokale besturen sneller de stap te zetten. Zo zullen de bib van Sint-Martens-Latem en hoogstwaarschijnlijk de bibliotheek van Landegem één jaar na Nazareth het systeem uitrollen. De voordelen rechtstreeks horen uit de mond van wie er dagelijks mee bezig is, helpt enorm. En ook het feit dat alle gemeenten, uitgezonderd Deinze, ongeveer dezelfde grootte hebben, is handig. De impact is voor nagenoeg alle gemeenten vergelijkbaar”, vertelt Jolien.
Projecten regionaal optillen
Ideeën die lokaal leven, mee vertalen naar het regionale niveau, dat is een rol die de cultuurregio op zich neemt. Jolien: “We positioneren ons niet als een laag boven de cultuurdiensten en bibliotheken. Wij willen een luisterend oor zijn, opvangen waar lokale besturen mee worstelen, inspelen op hun noden en antwoorden bieden op hun vragen. Maar we moedigen hen ook aan om zelf met voorstellen te komen.”
Zo lanceerde Deinze het idee om Belpop Bonanza naar de regio te brengen.
“Dankzij de samenwerking tussen de cultuurdiensten, bibliotheken, Leietheater Deinze, Radio Tequila en onze cultuurregio is er nu een boek verschenen, een zaalshow gemaakt, zijn er fietstochten uitgestippeld en volgt er nog een quiz. Het muzikale erfgoed van de ganse regio werd in kaart en naar buiten gebracht. Heel waardevol”, aldus Jolien.
De gemeente Gavere enthousiasmeerde de cultuurcollega’s dan weer om samen een regionaal streetartproject op te zetten. Op initiatief van Wallin’ vzw werd een bovenlokale projectsubsidieaanvraag ingediend. Daaruit ontstond de regionale street art academy Pilaar, waardoor Leie Schelde in 2023-2024 samen met alle jeugd- en cultuurdiensten graffitiworkshops en grote muurschilderingen in de acht gemeenten realiseert.
“In het begin was er wel wat scepsis vanuit de lokale besturen,” ervoer Jolien, “maar het project is een ongelooflijk succes, met deelnemers van 10 tot 88 jaar. Er is zelfs sprake om na afloop een educatieve streetartwerking te behouden, legale zones in te richten, oude containers aan te kopen om op te spuiten …
Door projecten te verduurzamen, willen we met Cultuurregio Leie Schelde het culturele veld permanent verruimen. Het project biedt bovendien de mogelijkheid om onze culturele eigenheid in de verf te zetten. Zo maakten we in 2023 naar aanleiding van het Emile Claus-jaar dat in 2024 plaatsvindt, een grote muurschildering rond een schilderij van de kunstenaar.”
Uitdaging om te zoeken naar hiaten
Waar mogelijk vult Leie Schelde graag leemtes in met nieuwe initiatieven. Zo bieden ze via het Meanderfestival in zeven gemeenten betaalbare klassieke concerten aan voor gezinnen.
“Het initiatief komt van twee klassiek geschoolde broers die graag toegankelijke klassieke concerten wilden organiseren binnen de regio. Dit jaar is het festival aan haar vierde editie toe. Vooral jonge muzikanten krijgen hier speelkansen. Het voorprogramma wordt verzorgd door leerlingen van de muziekacademie. Zij kunnen ook masterclasses volgen bij de muzikanten die we programmeren. Dankzij dit festival versterken we niet alleen de muzikale kwaliteiten van de leerlingen, maar brengen we ook een culturele mobiliteit op gang binnen de regio.”
Uit Atelier in beeld is dan weer (ST)ART TO ART gegroeid, een regionaal platform voor kunstenaars uit de cultuurregio’s Leie Schelde en Meetjesland. “Kunstenaars gaven aan dat ze het jammer vonden dat ze tijdens Atelier in beeld elkaars praktijken niet konden zien. Dus zetten we via dit platform in op onderlinge ontmoeting en kennisdeling. Dankzij de schaalvergroting hebben we een mooie waaier aan kunstenaars die elkaar kunnen inspireren en zetten we in op de professionalisering van iedereen”, aldus Jolien.
Focus op regionale accenten
Via een eigen subsidielijn probeert Cultuurregio Leie Schelde organisaties ook over het muurtje te doen kijken.
“In het reglement staan een drietal criteria waaraan we telkens 250 tot 500 euro koppelen. Die criteria passen we elk jaar aan op basis van de thema’s waar we regionaal mee bezig zijn. Zo gaven we eens extra subsidies voor initiatieven die inclusie bevorderen, zoals een samenwerking tussen een kunstenaar en zorginstelling bijvoorbeeld, of vroegen we om jongere generaties bij de organisatie van activiteiten te betrekken. Wie we niet structureel ondersteunen via onze jaarlijkse werking kan een aanvraag indienen. De aanvragen zelf houden we zo laagdrempelig mogelijk. Zelfs handgeschreven dossiers zijn welkom. We willen dat iedereen kan meedoen.”
Trots op de lancering van de UiTPAS
Nu de UiTPAS Leie Schelde midden februari gelanceerd wordt, is investeren in participatie en toegankelijkheid voor kwetsbare doelgroepen een nieuw criterium in het subsidiereglement. Jolien is trots dat die UiTPAS er eindelijk komt. “Het feit dat ons bestuur echt wilde dat alle gemeenten meteen samen instapten, heeft ervoor gezorgd dat het project enkele jaren op zich liet wachten, maar betekent ook dat iedereen vandaag op dezelfde golflengte zit. Er zijn geen principiële vragen meer, we moeten bijna niets meer verdedigen. Alles gaat super vlot.”
Zonder de overkoepelende ondersteuning van Cultuurregio Leie Schelde zou het UiTPAS-verhaal niet realiseerbaar zijn. “Alle gemeenten rond de tafel brengen en tot een gedragen uitkomst komen, de technische voorbereidingen treffen, de zuilen aankopen en bestickering in orde brengen, de communicatiecampagne opstarten, er blijvend voor zorgen dat iedereen mee is … dat coördineren wij allemaal”, vertelt Jolien.
Ze gelooft dat de uitrol van de UiTPAS heel wat nieuwe kansen met zich zal meebrengen. “Ik hoop op nog meer kruisbestuiving en transversale samenwerking tussen de jeugd-, sport-, cultuur- en welzijnssector. Mijn droom is dat cultuur iets wordt voor iedereen, dat sport en de muziekschool betaalbaar blijven of worden voor alle doelgroepen, dat alle kinderen naar de jeugdbeweging kunnen gaan en dat iedereen de weg vindt naar de bibliotheek.”
Meerwaarde van een intergemeentelijke samenwerking
Naast meer verbinding ziet Jolien vooral dat intergemeentelijk samenwerken ook leidt tot een optimalisering van de dienstverlening voor de inwoners. “Neem bijvoorbeeld de bibliotheekwerking. Door onze regiobib is ons digitaal aanbod nu overal hetzelfde. Je vindt overal e-boeken en digitale kranten. Je kan je boek bovendien in elk filiaal achterlaten of een boek gratis laten overkomen uit een andere bib van de regio. En de activiteiten die in een regiobib plaatsvinden, communiceren wij nu ook regiobreed, waardoor het aanbod ruimer is. Hoe langer we bezig zijn, hoe meer de voordelen van intergemeentelijk samenwerken trouwens zichtbaar worden op het terrein.”
Wat haalt een stad als Deinze uit een intergemeentelijke samenwerking?
Jolien: “Naast het leren van elkaar en de extra projecten die je in het straatbeeld ziet, denk ik bijvoorbeeld aan de trajecten rond de herbestemmingen van oude fabriekspanden en kerken. Omdat een stad die meer heeft dan een kleine gemeente krijgt Deinze hier automatisch meer aandacht. Daarnaast huist onze cultuurregio in een historisch pand van de stad, dat ook dienst doet als museum. Dat maakt het voor het stadsbestuur ook mogelijk om de locatie overdag open te stellen voor bezoekers en erfgoedorganisaties.
En via de website ‘Pak uit met cultuur’ maken we het cultureel aanbod van het Leietheater (Deinze) en de culturele centra uit IGS Meetjesland bekend. Wij zitten onderling ook met hen samen om het aanbod op elkaar af te stemmen en werken acties uit om publiek naar de zalen te lokken. Een initiatief waarbij de andere gemeenten uit onze regio minder betrokken zijn, omdat zij geen cultuurcentrum hebben.”
Regierol is ook stilstaan bij de toekomst
Hoe de samenwerking binnen de Cultuurregio Leie Schelde er na 2025 zal uitzien, is vandaag nog niet helemaal duidelijk. Gelet op de nieuwe referentieregio’s die Vlaanderen uitzette, zouden Zwalm en Kruisem na deze beleidsperiode bij een andere regio moeten aansluiten. Waar Zwalm reeds toenadering zoekt tot Route 42, hoopt Kruisem op een uitzonderingsmaatregel van de minister.
“Dat dossier mee voorbereiden, onderling afstemmen en opvolgen, behoort tot mijn takenpakket. Daarnaast volg ik ook alle decreten en Vlaamse subsidielijnen op de voet, zodat ik de lokale besturen te allen tijde juist kan informeren”, aldus Jolien.
Netwerken informeel opbouwen
Binnen cultuurregio Leie Schelde zet Jolien ook hard in op een goede onderlinge connectie tussen alle partners. “Om vertrouwen te creëren, helpt het om te investeren in een informeel netwerk. Onze raden van bestuur staan bijvoorbeeld altijd open voor alle cultuurcollega’s en bibliothecarissen. We koppelen er vaak een maaltijd en/of interessant plaatsbezoek aan, zodat de ambtenaren en mandatarissen, buiten de werkcontext, wat losser met elkaar kunnen babbelen. Informele contacten helpen om formeel stappen te kunnen zetten.”
Wat doe je beter niet? “Te snel gaan. Bekijk dus alles stap per stap. En heb oog voor de gevoeligheden. Voel je nog wat wantrouwen? Ga dan op zoek naar thema’s waarin de partners elkaar kunnen vinden, en start van daaruit. De leuze van onze cultuurregio is ‘Hier groeit cultuur’. Geef elke samenwerking dus alle ruimte om te kunnen groeien.”
