Dijk92 — “Wat lokaal leeft, vertalen wij naar het regionale niveau”
Tekst / Veerle Weeck / februari 2024
“In een goede samenwerking vind je wederzijds respect, luister je naar elkaar en speel je in op de noden die je voelt. Het lijkt een patchoeli-antwoord, maar dat zijn de ingrediënten die je nodig hebt om samen ergens te geraken.”
Tom Van De Velde, regionaal cultuurcoördinator van Dijk92, is dan ook overtuigd van de voordelen van een intergemeentelijke samenwerking.
“Want samen weet je veel meer dan alleen.”
In het Land van Dendermonde
Cultuurdijk, Leesdijk en Erfgoedcel Land van Dendermonde. Dat waren de drie bestaande samenwerkingsverbanden die sinds 2020 de krachten bundelen in de nieuwe overkoepelende organisatie Dijk92. Negen gemeenten maken deel uit van de twee aparte deelwerkingen cultuur en erfgoed: Berlare, Buggenhout, Dendermonde, Hamme, Laarne, Lebbeke, Wetteren, Wichelen en Zele. Voor de derde poot – de intergemeentelijke archivaris – werken vijf gemeenten samen.
Tom deelt de werking van Dijk92 op in drie niveaus.
“De onderste trap is ontmoeting genereren, gesprekken opstarten en ideeën uitwisselen. Daarboven komt de projectwerking met initiatieven waarbij we ook linken leggen naar andere domeinen en partners. Om tot slot te komen tot het derde niveau: de maatschappelijke uitdagingen. Daaronder vallen grotere thema’s zoals bijvoorbeeld inclusie en diversiteit. Als landelijke regio die meer en meer geconfronteerd wordt met stedelijke uitdagingen willen we hier graag een regisserende en sturende rol in opnemen.”
Een nood die lokaal leeft, vertalen naar het regionale niveau. Dat is wat Dijk92 doet.
Tom: “Ik denk onder meer aan de regionale vriendenpas die we samen met de cultuurhuizen ontwikkelden. Die kwam voort uit het feit dat abonnementen niet meer zo goed werkten na corona. Of aan de smartphones die we via de regio aankochten, om te kijken of TikTok kon helpen om meer jongeren te bereiken. Onze cultuurwerkers wilden daar graag mee experimenteren, maar ze mochten de app niet installeren op hun werkgsm’s omwille van spionagerisico’s. Dus kwamen we samen tot deze oplossing, waardoor een idee ineens haalbaar wordt.”
Tom ziet veel voordelen in de schaalvergroting.
“Neem nu de livestreams die we tijdens corona drie maand lang elke vrijdag opzetten met lokale artiesten. Die hebben elke gemeente in totaal 1.000 euro gekost. Daar kan je nog niet één livestream voor opzetten. Of denk bijvoorbeeld aan de jeugdboekenmaand waarbij we soms 600 klassen bereiken. Als je materiaal voor 100 of voor 600 klassen moet aankopen, kom je gewoon tot een andere prijs. Idem dito voor de bibliotheken, die elk apart een voorstel ontvingen om een cursus boekenkaften te organiseren. Door de vorming regionaal aan te bieden, beperk je de kosten voor iedereen.”
Trots op pioniersrol
Tom neemt samen met een intergemeentelijke integratieambtenaar de lead om sociale huizen bij elkaar te brengen, binnen de referentieregio Dender. Zo starten ze een regionaal organisatienetwerk ‘participatie- en netwerktrajecten’ op. Daar is hij trots op.
Tom: “We beantwoorden hiermee aan een Vlaamse oproep om te bouwen aan sociale netwerken voor nieuwkomers in de regio, en het vrijetijdsaanbod beter te vertalen naar die doelgroep. Ik denk dat we hierin best een unieke positie bekleden.”
Die maatschappelijke betrokkenheid is dan ook de rode draad in al wat Tom tot nog toe op professioneel vlak deed. Zo stond hij onder meer mee aan de wieg van UiTPAS in Vlaanderen.
Focus op inclusie via digitalisering
Diversiteit en inclusie zijn de maatschappelijke uitdagingen die het hoogst in het prioriteitenlijstje van Dijk92 staan, gevolgd door de digitalisering.
“Aan het eerste punt werken we via e-inclusie, waardoor we meteen ook die digitalisering aanpakken. We willen ervoor zorgen dat iedereen zo goed als mogelijk mee is met de digitale trein”, aldus Tom. Om daaraan tegemoet te kunnen komen, stelde Dijk92 in de zomer van 2022 alles in het werk om subsidies voor e-inclusie binnen te halen.
Tom: “In juli 2022 lanceerde Vlaanderen een subsidiepot voor openbare besturen die willen inzetten op e-inclusie. Een mooi project waarbij we vanuit het culturele veld linken zouden kunnen leggen met het onderwijs, de VDAB, OCMW’s en sociale huizen. Maar dat dossier klaarkrijgen tegen midden september was bijna onmogelijk. Dus namen we de coördinatie van dat dossier op ons. We keken wie aan welk deel wanneer kon meeschrijven en legden de puzzel. Zo kwamen we tot een basisversie waaraan medewerkers lokaal eventueel nog wat aanpassingen konden doen, en haalden we heel wat middelen naar de regio. Die bundelden we, waardoor we betere prijsafspraken konden maken. En ook de communicatie pakten we overkoepelend aan, opdat iedereen dezelfde boodschap zou ontvangen.”
Regierol is ook het overzicht bewaren
Noden detecteren, mensen rond de tafel brengen, oplossingen zoeken, er budget, middelen en mensen tegenover zetten, en kijken welke rol het IGS daarin kan spelen. Dat is kortweg wat Dijk92 vanuit zijn regierol tracht te doen. Maar ook het overzicht bewaren, is een belangrijke taak.
Tom: “Omdat de intercommunale DDS via een parallelle oproep ook middelen voor e-inclusie verkreeg, stemden we met elkaar goed af wie wat doet. Het is immers niet de bedoeling om een concurrerend aanbod aan onze inwoners te presenteren. Daar waak ik vanuit mijn regierol mee over. Maar ook het workshopaanbod initiëren en een campagne uitwerken die lokaal kan gebruikt worden om vrijwilligers te werven, behoren tot mijn takenpakket. Eigenlijk doen wij vanuit Dijk92 het voorbereidend werk. De concrete uitvoering ligt in de schoot van de lokale medewerkers.”
Projecten op jaarbasis (her)bekijken
Waar Dijk92 op inzet, is niet lukraak gekozen. Jaarlijks organiseert het IGS een planningsdag waarop de directeurs van de cultuurhuizen, bibliothecarissen en cultuurbeleidscoördinatoren hun visie delen.
Tom: “Wat staat er op jullie programma? Waar wil je werk van maken? Op basis van de input van die dag maak ik een plan op voor de stuurgroep, waarna de raad van bestuur er zijn blik op werpt. Die laatste instanties komen twee keer per jaar samen. Al het overige werk situeert zich in collega- of werkgroepen. Ik organiseer dat zo om de vergaderlast tot een minimum te beperken.”
Netwerken met de lokale politiek
Hoe behoud je de connectie met de lokale politiek?
“Eigenlijk zie ik de schepenen niet vaak”, geeft Tom toe. “Het zijn vooral de lokale ambtenaren die de meerwaarde van onze samenwerking vertalen naar de lokale beleidsmakers. Uiteraard hebben we wel een intern communicatieplatform waarlangs we alle nieuwtjes delen. En in de zomer van 2022 deed ik ook een toer langs alle schepenen om naar hun mening te polsen. Daaruit bleek vooral dat onze werking wat zichtbaarheid miste. Dus experimenteren we nu bijvoorbeeld met maandelijkse flyers waarop het cultuuraanbod van de regio staat, hebben we meer aandacht voor video’s die online gedeeld kunnen worden en gaan we een podcast maken.”
Met het zicht op de komende beleidsperiode probeert Tom ook de banden met de andere gemeenten uit de nieuwe referentieregio Dender aan te halen. Die regio bestaat voortaan immers uit 14 gemeenten. Zeven van de negen gemeenten binnen Dijk92 blijven hierbij behouden, zeven andere uit de zuidrand komen erbij.
“Er zijn gesprekken gaande, waarbij we samen bekijken welke gemeenschappelijke uitdagingen we hebben en hoe we daar een antwoord op kunnen bieden. Tijdens het Burgemeestersoverleg was ‘cultuur binnen de noordrand’ ook een agendapunt, waarin ik ons verhaal mocht brengen, gesteund door de algemene directeurs van de lokale besturen. Waar we zullen eindigen, is nog niet duidelijk, maar we zijn op de goede weg.”
Samen werken aan de regiobib
Een van de meest in het oog springende projecten is de regiobib.
“Het feit dat al die collecties nu virtueel één collectie zijn, waardoor je vanuit Wichelen een boek kunt reserveren in Dendermonde en terugbrengen in Zele, en je de boete bij wijze van spreken kan betalen in Berlare. Dat is heel waardevol voor de bibliotheken én voor de gebruikers. Het is ook fijn om te zien hoe iedereen wil weten hoe wij het doen. Omdat er zo veel vragen kwamen, organiseerden we samen met Route 42 zelfs een intervisiedag met thematafels rond het hele regiobibverhaal. Tachtig mensen uit heel Vlaanderen kwamen erop af. Het is fijn dat we zo ook andere regio’s kunnen inspireren om de stap te wagen.”
Binnen de regiobib ligt de rol van Dijk92 momenteel vooral in het opmaken van de planning voor de vrijwilligers die zorgen voor het boekentransport tussen de verschillende bibliotheken.
“De vrijwilligerscontracten, wie wanneer rijdt, de clearing van de boetes en reservaties … Dat verloopt vandaag via ons. En ook het busje wordt geleased door Dijk92. Al de rest volgen de bibliotheken op”, vertelt Tom.
Meerwaarde voor iedereen
Voor wie is een intergemeentelijke samenwerking het interessantst?
Tom: “Ik denk dat iedereen er op een andere manier iets uithaalt. Neem nu de filmpjes die we maken ter promotie van het programma in de cultuurhuizen. Als je in een gemeente werkt waar één ambtenaar alles moet doen, is dat iets wat er voor een gemeenschapscentrum snel tussenuit schiet. Die extra visibiliteit krijgen zij net doordat ze deel zijn van een groter geheel.”
“Voor grotere cultuurcentra zijn de filmpjes ook een manier om aan publieksverbreding te doen, omdat die video’s gedeeld worden met de hele regio. Grote producties zoals Circus Ronaldo kunnen we dan weer enkel boeken dankzij de bundeling van middelen. Daar profiteert dus iedereen van. En denk ik aan het opzetten van de livestreams, dan zie ik bijvoorbeeld hoe dit zorgde voor de verdere professionalisering van de techniekers. Het was fijn om te zien hoe zij met elkaar hun kennis deelden. Die expertise konden ze zo meenemen naar hun eigen praktijk.”
Tom gelooft dat de balans op het einde van de rit in evenwicht is voor elke gemeente.
“Ken je het principe van de asynchrone wederkerigheid? Daarbij doet iedereen iets in een pot. Als je iets nodig hebt, dan neem je er iets uit. En zo gaat dat proces door. Eigenlijk moet je vertrouwen dat er geen freeriders of lone wolves zijn die met alles gaan lopen of niks in de pot doen. En als dat wel zo zou zijn, is het mijn rol om hen daarop te wijzen. Maar dat is in onze regio helemaal niet nodig.”
