SerVies visualiseert vervuiling door fijnstof
Welke culturele projecten verleggen grenzen? En hoe doen ze dat? Verken een nieuwe culturele ruimte aan de hand van een kort portret. Mét optillende tips voor jouw praktijk.
Ellen Vandenbulcke, coördinator van Handmade in Brugge & Emma Petillon projectcoördinator vertellen en geven tips
Wat?
Handmade in Brugge ontwikkelde een Brugs servies, geglazuurd met lokaal geoogst fijnstof, samen met stadsbewoners en keramisten.
Uit CurieuzeNeuzen Vlaanderen, het burgeronderzoek naar de luchtkwaliteit in Vlaanderen, blijkt dat de Brugse lucht op bepaalde plaatsen in de stad erg ongezond is. SerVies wil het probleem van fijnstof zichtbaar en tastbaar maken. En de discussie rond fijnstof aanwakkeren. En, het wil een breed publiek warm maken voor het ambacht van keramiek en glazuur.
Cijfers
Tapis plein vzw (nu Werkplaats Immaterieel Erfgoed) laat vanaf 2009 jonge ontwerpers aan de slag gaan met ambachtelijke technieken. De ontwerpers exposeren en verkopen hun werk in leegstaande winkelpanden. Nadien zet Handmade in Brugge een werking rond ambachten op voor de hele stad. Vandaag valt Handmade in Brugge binnen De Republiek, sinds 1830 een cultuurhuis én vandaag een creatief knooppunt in het hart van de stad.
SerVies zou plaatsvinden in 3 steden. Het start in Brugge, en wordt nadien opgepikt in Oostende. Mogelijk is er ook een samenwerking met een derde stad.
Download dit artikel rond participatiemethodes, van enkele studenten van Vives Hogeschool in Kortrijk:
Vertrek vanuit de kennis van een bestaand project. En zet het naar je hand, doe er iets extra’s mee.
Foto’s / © Femke den Hollander.
Idee
- SerVies is geïnspireerd op het Rotterdamse project servies. Het project steunt op de Nederlandse expertise voor het verzamelen en uitdrogen van het fijnstof en het maken en aanbrengen van glazuur op het keramiek.
- In Rotterdam verzamelen ze het fijnstof participatief. Handmade in Brugge gaat een stapje verder. Er zit ook een vormingsluik aan het project. Het maken van het glazuur zal participatief verlopen. Naast beroepskeramisten betrekt Handmade in Brugge ook hobbyisten en stadsbewoners. Het wordt dus een divers servies, met glazuur als bindmiddel.
- SerVies past binnen de filosofie van Handmade in Brugge. De organisatie wil het werk van lokale, ambachtelijke makers promoten met het label ‘Handmade in Brugge’. En, het wil die makers en het publiek inspireren en stimuleren om met nieuwe technieken en materialen te werken. Handmade in Brugge wil ook maatschappelijk relevant zijn, en speelt daartoe in op actuele thema’s, behoeftes en tendensen.
Partners
- Handmade in Brugge werkt samen met hogescholen en universiteiten, en ook open ateliers en opleidingen, zoals Kafé Keramiek of Syntra West. Studenten werken het vormingsluik uit en lijsten participatieve methodieken op.
- Ook andere organisaties die werken rond milieu, zoals Natuurpunt of de Dienst Leefmilieu van de stad, geven dit project mee vorm.
- Daarnaast werkt Handmade in Brugge voor dit project ook samen met Vormingplus regio Brugge voor het opzetten van workshops en het bereiken van vrijwilligers. En zet het bijvoorbeeld ook de expertise in van Logo Brugge-Oostende, rond de impact van fijnstof op de gezondheid.
Tip!
Weet dat werken in een buurt meer vraagt. Meer tijd en energie. Je neemt het verhaal van die buurt en de mensen mee. Dat beïnvloedt je proces. Mensen engageren zich, geven veel. En dat vraagt van jou ook meer betrokkenheid en een luisterend oor.
Kijk hoe je kan inspelen op nieuwe tendensen, ook vanuit erfgoed. Zo geef je erfgoed een toekomst.
Verrassend
“Door met fijnstof bezig te zijn, besef je hoe weinig je er vanaf weet.” Daarom is het vormingsluik zo belangrijk. Fijnstof is een heel complex iets. SerVies wil de problematiek rond fijnstof op een laagdrempelige en vatbare manier tot bij het publiek brengen. Onder meer via peer learning, door het opleiden van fijnstofambassadeurs, die al tijdens het verzamelen van het fijnstof informatie geven.
Het project spreekt tot de verbeelding, waardoor mensen snel enthousiast zijn. Het is belangrijk om mee te geven dat de kleurschakeringen een beeld geven, en niet per se wetenschappelijk correct zijn. Het project wil sensibiliseren en informeren, en leidt toe naar specifiekere (wetenschappelijke) bronnen.
Grensverleggend
Handmade in Brugge is gegroeid vanuit de erfgoedsector. De organisatie wil geen stolp zetten op ambachten, ze niet in het verleden laten. Immaterieel cultureel erfgoed moet leven. Handmade in Brugge speelt in op tendenzen en geeft zo ambachten een toekomst. Het mooie aan ambachten is dat ze op een snijpunt zitten van heel veel sectoren: erfgoed, ondernemerschap, design, toerisme, onderwijs … .
Terugblik
Anders oogsten
Doorheen het project bleek het fijnstof in Brugge moeilijk te oogsten. Er zijn ook weinig plekken in de stad waar het fijnstof – vrijgesteld van wind en regen – makkelijk blijft liggen. In Vlaanderen komt fijnstof vooral van houtverbranding: er werd uiteindelijk fijnstof opgehaald bij schoorsteenvegers.
Anders informeren & sensibiliseren
Ook corona gooide wat roet in het eten. Emma vertelt hoe ze snel moest schakelen en andere manieren moest bedenken om het verhaal van SerVies tot bij een breed publiek te krijgen. Het participatief werken kon immers niet langer doorgaan.
Niet alleen keramisten gebruikten uiteindelijk fijnstof als grondstof, ook een papierschepper, een glasblazer, een meubelontwerper, een textielontwerper en een kalligraaf. En, SerVies zette ook heel hard in op communicatie, door informatie over fijnstof bevattelijk te maken en door samen met VIVES en Howest lesmateriaal te ontwikkelen.
Door corona was het bovendien niet mogelijk om samen met het publiek te gaan oogsten in de stad. Wel zijn er enkele demonstraties voor publiek geweest, zoals op het Social Creativity Congres. Emma vertelt dat ze ook een maand inplanden – tijdens corona – vol streamings, waarbij ze heel breed wilden informeren: niet alleen over luchtvervuiling, ook over duurzaamheid, biodiversiteit, mobiliteit, circulair ontwerp … Op die manier bereikten ze toch een ruime groep mensen, waaraan ze ook het verhaal van het servies konden voorleggen.
Ook de peer learning is door corona weggevallen. Er kwam wel peer learning kijken bij de ontwikkeling van het met fijnstof geglazuurde servies. De keramisten uit Brugge en Oostende hebben in nauwe samenwerking met de twee designers uit Rotterdam, kennis en tips uitgewisseld rond de technische aspecten van de ontwikkeling van het glazuur.
Verhalen verzamelen
Daarnaast verzamelden ze verhalen van mensen, over servies. Die vaak verrassende en ontroerende verhalen zal Handmade in Brugge nog presenteren in een expo.
Tip!
Het is een uitdaging om samen te werken met andere sectoren. Iedereen kijkt met een andere bril naar de wereld. Dat betekent dat je soms naar evenwicht moet zoeken, dat je ook met een andere dan de culturele blik moet durven kijken.
Contact
